Πώς οι γονείς επηρεάζουμε τα παιδιά μας;

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Συμβουλές για γονείς / Υγεία, Υγεία

Περιγραφή

Όλοι γνωρίζουμε τον σημαντικό ρόλο που παίζουν το περιβάλλον και οι φροντιστές για τα παιδιά. Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ όμως σε τι βαθμό, αλλά και με τι τρόπο τα επηρεάζουμε; Η συμβολή μας ως γονείς στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών είναι καθοριστικής σημασίας. Μέσα από τη συσχέτιση μαζί μας, αλλά και με τους λοιπούς φροντιστές και το οικογενειακό περιβάλλον, ένα  παιδί λαμβάνει ερεθίσματα, μιμείται συμπεριφορές και αντιλαμβάνεται τα όρια του.

Τα παιδιά λοιπόν πέραν από τα δικά τους σκέψεις, τα δικά τους συναισθήματα και το τρόπο που αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τον κόσμο, καλούνται να επεξεργαστούν και τις συμπεριφορές των άλλων σε αυτά. Ο ρόλος των γονέων, στα δύσκολα συναισθήματα των παιδιών είναι πολύ σημαντικός. Οι γονείς γίνονται αποδέκτες των συμπεριφορών και χρειάζεται να τις κρατούν, να τις μεταβολίζουν και τις επιστρέφουν στα παιδιά.

Σύμφωνα με τον Bion (1962), οι γονείς καλούνται να γίνουν «περιέχοντα δοχεία» με στόχο να κρατήσουν, να επεξεργαστούν και να διανέμουν όλα εκείνα τα δύσκολα συναισθήματα που τα παιδιά θα αντιμετωπίσουν. Να συνδημιουργήσουν εμπειρίες και να γίνουν ένας καθρέφτης για εκείνα. Κατά τον Shaffer, (2008) οι εμπειρίες που βιώνουν τα παιδιά, συντονίζουν και ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται.

Δεσμός με τους γονείς & συναισθηματική ασφάλεια
Δημιουργώντας έναν ασφαλή δεσμό με το παιδί μας, του επιτρέπουμε να διεκδικεί χρόνο και χώρο ώστε να εκφραστεί ελεύθερο. Να είναι σε θέση πειραματίζεται και να αντιλαμβάνεται τα όρια του. Όλα αυτά μέσα από μία αμφίδρομη συναισθηματική επικοινωνία με τους γονείς. Έτσι θα καταφέρουμε να θέσουμε από κοινού τα θεμέλια και να θωρακίσουμε συναισθηματικά το παιδί. Θα αναπτυχθεί η αξία της ευθύνης, θα νιώσει αποδοχή και εμπιστοσύνη και θα χτίσει την εικόνα και την αυτοεκτίμηση του. Αναπτύσσοντας παράλληλα και την αυτορρύθμιση των συναισθημάτων του.

Η βρεφική ηλικία & η σχέση με τους γονείς
Σύμφωνα με τον Winnicott, (1965) η βρεφική ηλικία είναι η περίοδος κατά την οποία η ικανότητα συγκέντρωσης εξωτερικών παραγόντων στην περιοχή της παντοδυναμίας του βρέφους βρίσκεται σε διαδικασία σχηματισμού. H μητρική φροντίδα επιτρέπει στο βρέφος να ζει και να αναπτύσσεται, παρά το γεγονός ότι δεν είναι ακόμη σε θέση να ελέγξει ή να αισθάνεται υπεύθυνο για το τι είναι καλό και κακό στο περιβάλλον γύρω του. Και εκεί η μητέρα καλείται να αναπτύξει ένα περιβάλλον ασφάλειας, στοργής, κατανόησης και αποδοχής για το μωρό της.

Κατά τον Bowlby, (1958), η επιβίωση μας εξαρτάται από την ικανότητα μας να δημιουργούμε και να διατηρούμε συναισθηματικούς δεσμούς με τους άλλους. Τα παιδιά, έχουν την έμφυτη τάση προσκόλλησης στον φροντιστή τους, με πρωταρχικό στόχο την προσαρμογή τους στο περιβάλλον που μεγαλώνουν. 

Σύμφωνα με τον Bowlby (1969) o δεσμός προσκόλλησης αποτελεί ένα διαρκές μοτίβο συναισθηματικού δεσμού. Έναν δεσμό τον οποίο σχηματίζει το παιδί με το σημαντικό άλλο (μητέρα, πατέρας, φροντιστής) που έχει αναλάβει την πρωταρχική φροντίδα του. Αναπτύσσοντας τη  θεωρία της προσκόλλησης, ο Bowlby, αναφέρεται στο συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα στο βρέφος και τον πρωταρχικό φροντιστή.

Έτσι λοιπόν, ο τρόπος που το περιβάλλον αλληλοεπιδρά με το βρέφος, γίνεται καταλυτικός για την συναισθηματική ανάπτυξή του.

Στο έργο του αναλύει τρεις  διαφορετικούς τύπους προσκόλλησης, τον ασφαλή,  τον ανασφαλή (αμφιθυμικό ή αποφευκτικό) και τον αποδιοργανωμένο τύπο συναισθηματικού δεσμού των παιδιών. Οι τύποι συναισθηματικού δεσμού αναπτύσσονται σε συνάρτηση με την αντίδραση και τη διαθεσιμότητα του πρωταρχικού φροντιστή – μητέρας, όπου κατά την Ainsworth, (1969), θέτει στο παιδί τις ασφαλείς βάσεις για να εξερευνήσει και να επεξεργαστεί και να προσαρμοστεί στο περιβάλλον του.

Ως γονείς, οι συναισθηματικές συνδιαλλαγές με το μωρό μας είναι πολύ σημαντικές, αφήνοντας πίσω τους μία σπουδαία κληρονομιά στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του. Στον τρόπο που θα κινείται στο περιβάλλον του, που θα αντιλαμβάνεται τις σχέσεις με τους συνομήλικους του. Στο πώς θα μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του, αλλά και το πώς τον αντιλαμβάνονται οι άλλοι.

Και το σημαντικότερο όλων, το πώς θα μάθει να αντέχει και να ανταπεξέρχεται στις σημαντικές δυσκολίες της ζωής του, χωρίς να νιώθει απόρριψη και μοναξιά.

Τα παιδιά καθρεφτίζουν τις συμπεριφορές που έχουν οι γονείς
Πολύ συχνά γράφουμε πως οι γονείς είναι οι καθρέφτες των συμπεριφορών και των συναισθημάτων των παιδιών. Είναι μιμητές και παρατηρητές της καθημερινότητας μας. Άρα, μέσα από τη συμπεριφορά των παιδιών, ίσως καταφέρουμε να αντιληφθούμε πράγματα για εμάς και τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τις καταστάσεις. Όσο δύσκολο και αν ακούγεται, καμιά φορά τα παιδιά είναι καθρέφτες της δικής μας συμπεριφοράς.

Σύμφωνα με την «Κοινωνιογνωστική Θεωρία Μάθησης» του Bandura (1977), η μάθηση πραγματοποιείται μέσω της μίμησης ή/και της παρατήρησης. Οι γονείς, ως πρώιμα αντικείμενα συσχετισμού και πρότυπα, γίνονται αντικείμενα παρατήρησης και μίμησης για τα παιδιά. Μέσα από τη δική τους διαχείριση και ανταπόκριση στις συμπεριφορές των παιδιών, εκείνα γίνονται δέκτες, συνειδητά και ασυνείδητα, ερεθισμάτων και συμπεριφορών που αργότερα θα κληθούν να αναπτύξουν, να συνδέσουν και να εφαρμόσουν στα ευρύτερα κοινωνικά πλαίσια που θα κινηθούν.

Ο τρόπος συσχέτισης και η ασφάλεια που νιώθει το παιδί, η οριοθέτηση και οι κανόνες που επιβάλλονται στο παιδί, αλλά και η ανατροφοδότηση που λαμβάνει από εμάς τους γονείς, δημιουργούν το πεδίο αντίληψης του, σχετικά με το πώς αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τους άλλους.

Οι γονείς έχουμε άμεση επιρροή στις συμπεριφορές των παιδιών μας.

Ακόμα και αν αυτό μας στενοχωρεί, μας γεμίζει με ενοχές ή/και μας θυμώνει, είναι σημαντικό να κάνουμε την αυτοκριτική μας και να αναγνωρίσουμε μοτίβα της δικής μας συμπεριφοράς στα παιδιά μας.

Είναι μια αμφίδρομη σχέση, που διδάσκει και μεταμορφώνει τόσο εμάς, όσο διαμορφώνει και το χαρακτήρα ενός παιδιού.

Μαρία Φούντα
Ιδρυτικό Μέλος allaboutparents.gr | Positive Parenting
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας | Σχεσιακή Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια
Παιδοψυχολογία & Ψυχολογία Εφήβου
Μέλος Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης & Ψυχοθεραπείας (IARPP)
Υπερείδου 6, Ηλιούπολη | 6945494044
mariafounda.com

Βιβλιογραφία

Ainsworth, M. D. S., & Wittig, B. A. (1969). Attachment and exploratory behaviour of one-year-olds in a strange situation. In B. M. Foss (Ed.), Determinants of infant behaviour (Vol.4,pp. 111-136). London: Methuen.
Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
Bion, W. (1962). Learning from experience. Heinemann.
Bowlby, J. (1958). The nature of the child’s tie to his mother. The International Journal of Psychoanalysis, 39, 350–373.
Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss, Vol. 1: Attachment. Attachment and Loss. New York: Basic Books.Winnicott, D.W. (1965). The Maturational Processes and the Facilitating Environment. Int. Psycho-Anal. Lib., 64:1-276. London: The Hogarth Press and the Institute of Psycho-Analysis