Φταίνε πάντα οι γονείς για τη συμπεριφορά του παιδιού;

Σελιδοδείκτης Προσθήκη κριτικής

Περιγραφή

Κάθε φορά που ένα παιδί παρουσιάζει προβλήματα στη συμπεριφορά του, πολλοί σπεύδουν να κατηγορούν τους γονείς του. Στους πολλούς, μπορεί να συμπεριλαμβάνονται και επαγγελματίες ψυχικής υγείας, εκπαιδευτικοί και άλλοι. Αδιαμφισβήτητα, δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς τη βαθιά επίδραση που έχουν οι γονείς στα παιδιά τους. Αλλά έχει όντως η γονεϊκότητα τόσο καθοριστικά αποκλειστική επιρροή; Είναι δηλαδή η ανατροφή τόσο παντοδύναμα καθοριστική για το μέλλον και την εξέλιξη ενός παιδιού;

Εάν όντως οι γονείς μπορούσαν να είναι τόσο παντοδύναμοι, τα αδέρφια ή γενικότερα τα παιδιά που μεγαλώνουν από τους ίδιους γονείς θα έπρεπε να είναι πιστά αντίτυπα. Με ίδια ιδιοσυγκρασία, προσωπικότητα και ενδιαφέροντα. Αλλά όπως όλοι γνωρίζουμε, τα αδέλφια από τους ίδιους γονείς έχουν συχνά πολύ διαφορετικές προσωπικότητες.

Γιατί οι κατηγορούμε τόσο συχνά τους γονείς για τη συμπεριφορά των παιδιών;
Η βιασύνη να κατηγορήσει κανείς τους γονείς, συχνά, προκύπτει από την αυταπάτη ότι οι γονείς έχουν τον πλήρη έλεγχο της συμπεριφοράς των παιδιών τους. Κατά συνέπεια, κάνουμε ότι δε βλέπουμε ένα μεγάλο ποσοστό της ανατροφής των παιδιών, που είναι το απρόβλεπτο στοιχείο. Το να κατηγορούμε κάθε γονέα για τη συμπεριφορά του παιδιού του, είναι σα να υποθέτουμε ότι κάθε αυτοκινητιστικό ατύχημα είναι σφάλμα του οδηγού.

Για να παραδεχτεί ένας βέβαια γονέας ότι δεν έχει τον πλήρη έλεγχο του παιδιού του και του μέλλοντός του, μπορεί να φαντάζει εξαιρετικά τρομακτικό και αγχωτικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πόσο συγκλονισμένοι νιώθουμε όταν «κακά» πράγματα συμβαίνουν σε «καλούς» ανθρώπους. Δεδομένου ότι η μη προβλεψιμότητα της ζωής μπορεί να βιώνεται τόσο τρομακτική, πολλοί από εμάς θέλουμε να προσποιούμαστε ότι έχουμε τον απόλυτο έλεγχο του μέλλοντός μας. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι δεν το ορίζουμε καθολικά. Ειδικά όταν πρόκειται για το μέλλον των παιδιών μας.

Φύση & ανατροφή
Η φύση και η ανατροφή παίζουν συνεργατικό ρόλο στην ανάπτυξη των παιδιών. Πιο συγκεκριμένα, η φύση αφορά τις εγγενείς ποιότητες, οι οποίες δεν είναι καθορισμένες από τους γονείς, όπως η ιδιοσυγκρασία και η προσωπικότητα. Αντίθετα, η ανατροφή αφορά την οικογενειακή κουλτούρα που δημιουργούν οι γονείς, η οποία επηρεάζει τον τρόπο που σχετίζονται με τους άλλους τα παιδιά, τώρα και στο μέλλον.

Πολλές φορές, η φύση «καπελώνει» την ανατροφή, αφήνοντας πίσω τους γονείς σοκαρισμένους και ταραγμένους από τη συμπεριφορά του παιδιού τους.

Αυτές οι εγγενείς δυσκολίες δρουν τόσο υπόγεια που υποτιμούνται από τους γονείς. Αποτέλεσμα αυτού είναι η μεγάλη δυσκολία να εντοπιστούν.

Εγγενείς προκλήσεις που μπορεί να μην έχουν καμία σχέση με την ανατροφή
Ας εξετάσουμε πιο προσεκτικά τη βαθιά επιρροή της φύσης. Λάβετε υπόψιν ότι αυτές οι ισχυρές τάσεις έχουν τη δύναμη να διαμορφώνουν τη συμπεριφορά, παρά τις σκληρές και συνεχείς προσπάθειες των γονέων.

1. Μαθησιακές δυσκολίες
Δε μαθαίνουν όλα τα παιδιά με τον ίδιον τρόπο. Τα παιδιά με μη τυπική νευρολογική ανάπτυξη, μπορεί να έχουν δυσκολίες με την προσοχή, τα οπτικά και τα ακουστικά ερεθίσματα. Δεν είναι σπάνιο να έχουν δεξιότητες επεξεργασίας που απαιτούν διαφορετικούς χρόνους. Αυτές οι διαφορές μπορούν να κάνουν τη μάθηση επώδυνη, κρατώντας τα παιδιά σε συνεχή κατάσταση έντασης, εγγρήγορσης, κόπωσης ή ευερεθιστότητας, δυσκολεύοντας έτσι και τους μπερδεμένους γονείς που αγωνίζονται να τα παρηγορήσουν ή να τα ανακουφίσουν.
2. Αναπτυξιακά ζητήματα
Τα αναπτυξιακά ορόσημα, όπως το περπάτημα και η ομιλία, μερικές φορές καθυστερούν ή μπλοκάρονται. Για παράδειγμα, δυσκολίες στις κινητικές δεξιότητες, προβλήματα επικοινωνίας ή αισθητηριακά ζητήματα που προκύπτουν από εγκεφαλική παράλυση, διαταραχή αυτιστικού φάσματος ή γενικευμένες καθυστερήσεις στην ανάπτυξη, απαιτούν εξειδικευμένη εκπαιδευτική προσέγγιση και άλλες παρεμβάσεις προκειμένου να δοθεί η κατάλληλη βοήθεια σε παιδιά και γονείς.
3. Εθισμοί
Το οικογενειακό ιστορικό με κατάχρηση ουσιών (ναρκωτικά, κατάχρηση αλκοόλ κ.α.) μπορεί να κληροδοτηθεί. Επειδή όμως ο εθισμός είναι απρόβλεπτος και μερικές φορές παραλείπει μια γενιά, δεν είναι απίθανο για τους γονείς που δεν κάνουν κατάχρηση ουσιών να έχουν ένα παιδί που κάνει. Αυτοί οι γονείς συγκλονίζονται από τις εθιστικές τάσεις του παιδιού τους και συχνά κατηγορούν τον εαυτό τους για μια κατάσταση που είναι πιθανώς στο DNA της οικογένειας.
4. Υιοθεσία
Πολλά υιοθετημένα παιδιά παλεύουν σκληρά κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε όταν αναδύονται θέματα ταυτότητας ή ισχυρές τάσεις προερχόμενες από τη βιολογική οικογένεια. Πολλοί γονείς που έχουν υιοθετήσει παιδιά τα οποία είναι στα πρώτα χρόνια της ζωής τους συνεργάσιμα και καλόβολα, κατά τη διάρκεια των εφηβικών τους χρόνων βρίσκονται σε συνεχή σύγκρουση μαζί τους. Μπορεί να παρατηρούν ραγδαία και ανεξήγητη μεταμόρφωση των παιδιών τους και υψηλά επίπεδα περιφρόνησης και ανυπακοής. Δυστυχώς, σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς μπορεί να κατηγορήσουν τον εαυτό τους, ή να αισθάνονται ότι κατηγορούνται από τον περίγυρο για τη συμπεριφορά των παιδιών τους.
5. Ιδιοσυγκρασία – Ταμπεραμέντο
Μερικά μωρά κοιμούνται όλη τη νύχτα, ενώ άλλα δεν κοιμούνται εύκολα. Μερικά παιδιά τρώνε τα πάντα στο πιάτο τους, ενώ άλλα τρελαίνουν τους γονείς τους με επιλεκτικότητά τους. Η ιδιοσυγκρασία εμφανίζεται πολύ νωρίς στα παιδιά και συχνά βιώνεται άκρως αντιφατική με την ανατροφή που έλαβαν.
6. Κοινωνικά ζητήματα
Δυστυχώς, σε κάθε κουλτούρα και πολιτισμό εμφανίζονται διάφορα κοινωνικά ζητήματα. Όταν ένα παιδί υφίσταται καταπίεση ή διάκριση λόγω της εθνικότητάς του, της διαφορετικότητάς του, των ιδιαιτεροτήτων του κ.α., μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο βλέπει και αντιλαμβάνεται τον εαυτό τους. Τα παιδιά που βιώνουν ρατσισμό, έχουν υψηλότερα επίπεδα κατάθλιψης και άγχους λόγω κοινωνικών ζητημάτων και όχι λόγω των γονιών τους απαραίτητα.
7. Θέματα υγείας
Κατά τη γέννηση ενός παιδιού όλοι μας ευχόμαστε να είναι γερό και δυνατό. Κάθε γονέας, επίσης, προσεύχεται για ένα υγιές μωρό. Μερικές φορές, όμως, προκύπτουν ιατρικά ζητήματα που γεννούν δυσκολίες, όπως περιορισμούς στην κινητικότητα, ασθένειες ή ένα χαμηλό ανοσοποιητικό σύστημα. Η ζωή των παιδιών που αντιμετωπίζουν ιατρικές παθήσεις είναι γεμάτη από άδικους περιορισμούς. Η ένταση της απογοήτευσης και της απόγνωσής τους επηρεάζει φυσικά και τη συμπεριφορά τους. Ως εκ τούτου, οι γονείς είναι πιθανό να αντιμετωπίζουν πολύ υψηλά επίπεδα έντασης και άγχους.

Μια νέα οπτική για τα προβλήματα στη συμπεριφορά των παιδιών
Νομίζω ότι έχει έρθει η ώρα πια να αναγνωρίσουμε ότι οι γονείς δεν είναι παντοδύναμοι. Έχουν τους περιορισμούς τους. Σαφώς και επηρεάζουν σε μεγάλο ποσοστό την εξέλιξη του παιδιού και της συμπεριφοράς του, αλλά δεν την καθορίζουν απόλυτα. Ας σταματήσουμε λοιπόν να καταλήγουμε σε βιαστικά συμπεράσματα και να σπεύδουμε να να κατηγορήσουμε με μεγάλη ευκολία τους γονείς για όλες τις προβληματικές συμπεριφορές των παιδιών τους.

Το να κατακρίνουμε σκληρά τους «αρκετά καλούς γονείς» είναι εξίσου σκληρό και συχνά περιττό.

Απαιτείται μια βαθύτερη, πιο συμπονετική και ενσυναισθητική κατανόηση της πολυπλοκότητας των συνθηκών της παιδικής ηλικίας. Με αυτόν τον τρόπο, ίσως αποφευχθεί η δυσφορία των γονέων που αγωνίζονται ήδη αρκετά σκληρά για τα παιδιά τους ή τον εαυτό τους. Ας μην τους ενισχύουμε την ντροπή και την ενοχή, που μπορεί από μόνοι τους έτσι κι αλλιώς να νιώθουν. Το ίδιο εύχομαι να κάνουν και οι γονείς για τον εαυτό τους, παύοντας να αυτομαστιγώνονται διερωτώμενοι «Τι έκανα λάθος»;

Μαρία Αποστολοπούλου
Ιδρυτικό Μέλος allaboutparents.gr | Positive Parenting
Ψυχολόγος
Σχεσιακή Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια
Δόκιμο Τακτικό Μέλος ΙΣΟΨ
Μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής
Ψυχανάλυσης & Ψυχοθεραπείας (IARPP)
& της Αμερικάνικης Ένωσης Ομαδικής Ψυχοθεραπείας (AGPA)