Τα παιδιά από μικρή ηλικία ξεκινούν τα ψέματα. Δεν έσπασα εγώ το ποτήρι, δεν έχω τίποτα για διάβασμα σήμερα και πολλά ακόμη παραδείγματα με τα οποία κάθε γονιός μπορεί να έρθει αντιμέτωπος. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, μόλις οι γονείς διαπιστώσουν ότι τα παιδιά τους λένε ψέματα, αρχίζει να τους διακατέχει μια ανησυχία και μια ανάγκη να το αντιμετωπίσουν άμεσα.

Το σημαντικότερο σε καταστάσεις σαν αυτές, είναι ο τρόπος με τον οποίο θα το χειριστεί ένας γονιός. Και ο τρόπος αυτός θα πρέπει σε μεγάλο βαθμό να εξαρτηθεί από την ηλικία του παιδιού καθώς και τα κίνητρα που ωθούν το παιδί σε μια συμπεριφορά σαν και αυτή.

Γιατί άραγε τα παιδιά λένε ψέματα;
Τα ψέματα που λέει ένα παιδί αρχίζουν από πολύ μικρή ηλικία. Μαθαίνει να χρησιμοποιεί τα ψέματα μέσα από τις καθημερινές σχέσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπο και λαμβάνει ερεθίσματα. Ένα ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα ψέματα που λένε καθημερινά οι γονείς, που ναι μεν δεν γίνονται απαραιτήτως με κακό σκοπό, αλλά συμβάλει στην υιοθέτηση της συμπεριφοράς αυτής από ένα παιδί. Η τηλεόραση επίσης παίζει καθοριστικό ρόλο, αφού σε όλες τις σειρές ή τις ταινίες οι πρωταγωνιστές λένε ψέματα προκειμένου να γλιτώσουν διάφορες καταστάσεις.

Σταδιακά, ένα παιδί που έρχεται καθημερινά αντιμέτωπο με ψέματα μικρής ή μεγαλύτερης σημασίας, αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι δεν είναι υποχρεωτικό να λέει πάντα την αλήθεια. Φυσικά, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και τα ψέματα που λέει ένα παιδί για να αποποιηθεί μια ευθύνη και να αποφύγει κάποια τιμωρία, ή ακόμη και για να νιώσει ότι έχει την ικανότητα να ξεγελάσει τους γονείς του.

Ψέματα σε ηλικίες μεταξύ 3 και 6 ετών
Όταν τα παιδιά λένε ψέματα σε πολύ μικρές ηλικίες, δεν είναι απαραίτητα ότι το κάνουν συνειδητά. Η συγκεκριμένη φάση της ζωής ενός παιδιού χαρακτηρίζεται από την ραγδαία ανάπτυξη της φαντασίας τους. Μπορεί τα παιδιά να περιγράφουν μια κατάσταση σαν να την έζησαν, ενώ στην πραγματικότητα το είδαν στον ύπνο τους ή σε κάποια ταινία ή μπορεί να το άκουσαν από κάποιον γνωστό. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ψέμα, αφού το ίδιο το παιδί το νιώθει σαν αληθινό.

Κάτι φυσικά που συμβαίνει και με τους φόβους του, όπως για παράδειγμα είδα ένα τέρας στην ντουλάπα ή παρόμοιες φοβίες που τις νιώθουν σαν αληθινές. Άλλη μια περίπτωση που δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ψέμα είναι  φυσικά και ο φανταστικός φίλος ενός παιδιού.

Μάλιστα, ένας πολύ βασικός παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε τέτοιας μορφής «ψέματα» είναι και κάποιο σημαντικό γεγονός στη ζωή ενός παιδιού, όπως όταν αποκτάει ένα αδερφάκι, όταν πηγαίνει πρώτη φορά στον βρεφικό σταθμό κλπ.

Ψέματα σε ηλικίες μεταξύ 6 και 12 ετών
Στην συγκεκριμένη ηλικία τα παιδιά έχουν μάθει να διαχωρίζουν το πραγματικό από το φανταστικό και τα ψέματα στα οποία προβαίνουν είναι συνήθως συνειδητά και με συγκεκριμένους σκοπούς. Βασικοί λόγοι για τους οποίους τα παιδιά λένε ψέματα στις ηλικίες αυτές είναι για να αποφύγουν μια τιμωρία ή τις φωνές των γονιών, να κεντρίσουν το ενδιαφέρον και την προσοχή των γονιών ή των φίλων καθώς και για να μπορέσουν να γίνουν αποδεκτά σε κάποια ομάδα.

Στις περιπτώσεις αυτές καλό θα ήταν να αναζητηθούν τα κίνητρα ώστε να μπορέσετε να εξαλείψετε το φαινόμενο που σίγουρα σας προκαλεί αρκετούς προβληματισμούς και ανησυχίες. 

Τι να κάνει ένας γονιός όταν το παιδί λέει ψέματα;
Η πρώτη αντίδραση στην οποία προβαίνουν οι περισσότεροι γονείς είναι ο θυμός, οι φωνές και η τιμωρία. Μάλιστα σε σοβαρότερα ψέματα μπορεί να ακολουθήσουν και χαρακτηρισμοί όπως «είσαι ψεύτης». Φυσικά κάτι τέτοιο δεν θα ωφελήσει στην εξάλειψη των ψεμάτων που λέει ένα παιδί. Παρακάτω θα βρείτε μερικές συμβουλές για γονείς ώστε να αντιμετωπίσετε τα παιδικά ψέματα.

Ο καλύτερος τρόπος για να το χειριστείτε σαν γονείς είναι να σιγουρευτείτε ότι πρόκειται για ψέμα και να αναζητήσετε τους λόγους για τους οποίους προέβη στην συμπεριφορά αυτή. Επιπροσθέτως, μέσα από έναν εποικοδομητικό διάλογο, θα πρέπει να εξηγήσετε στο παιδί σας τις αρνητικέ συνέπειες που μπορεί να έχει ένα ψέμα, όσο μικρό και αν είναι. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας και να αποφύγετε έντονες συμπεριφορές ή εμπλοκή τρίτων ατόμων (συγγενείς, φίλους κλπ).

Εξηγήστε του ότι δεν χρειάζεται να λέει ψέματα για να γίνει αποδεκτό και ότι η αλήθεια, ακόμη και αν οδηγήσει σε άσχημες συνέπειες όπως μια τιμωρία είναι πάντοτε καλύτερη από το ψέμα. Ωστόσο να θυμάστε, η τιμωρία δεν διώχνει τα ψέματα, αντιθέτως οδηγεί σε αυτά αφού τα περισσότερα παιδιά θα πουν ψέματα για να την αποφύγουν.