Το οικογενειακό τραπέζι και τα οφέλη του στη ζωή των παιδιών.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Μένουμε σπίτι

Περιγραφή

Το οικογενειακό τραπέζι έχει διαπιστωθεί ως ένα μέσο πρόληψης, των παιδιών και κυρίως των εφήβων, εμπλοκής τους σε επικίνδυνες συμπεριφορές που σχετίζονται με χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών. Ερευνητικές μελέτες έχουν, επίσης, δείξει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι που που τρώνε τακτικά φαγητό με τις οικογένειές τους, είναι πιο πιθανό να έχουν καλή σχολική επίδοση και να είναι ψυχικά και σωματικά υγιείς.

Εδώ και πολλά χρόνια οι γονείς είναι ενήμεροι πως τα οικογενειακά τραπέζια  βοηθούν τα παιδιά να αποφεύγουν επικίνδυνες συμπεριφορές και μπορεί ακόμη και να τα βοηθούν στο σχολείο. Ωστόσο, τα φροντιστήρια, οι εξωσχολικές δραστηριότητες , τα διαβάσματα των παιδιών, οι εργασιακές υποχρεώσεις των γονέων και πολλά άλλα, σαμποτάρουν την οικογένεια από το να μαζευτεί γύρω από το οικογενειακό τραπέζι.

Ταΐζουμε τα παιδιά μας με μπάρες δημητριακών για πρωινό στο δρόμο για το σχολείο, τρώμε μόνοι μας μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή το μεσημεριανό ή στο αυτοκίνητο.

Και το βράδυ καθόμαστε όλοι «οικογενειακά» μπροστά από την τηλεόραση για να φάμε το βραδινό μας, καταλήγοντας να σχετιζόμαστε μόνο σχολιάζοντας αυτό που βλέπουμε. Και ξαφνικά, ο κατ΄οίκον περιορισμός ήρθε για να μας θυμίσει την αξία του οικογενειακού τραπεζιού. Αν δεν κατάφερε να μας το θυμίσει, τουλάχιστον μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε ότι  το να «τρώμε μαζί» δε σημαίνει απλώς μια παλιακή αναβίωση μιας δήθεν καλύτερης εποχής, στην οποία δεν ήμασταν εκτεθειμένοι σε τόσα πολλά ερεθίσματα.

«Τρώμε μαζί» στο οικογενειακό τραπέζι μπορεί να σημαίνει την αναγνώριση της ψυχικής μας  πείνας  για συμμετοχή και αλληλεπίδραση. Ακόμα, μπορεί να σημαίνει την ανάγκη του κάθε μέλους να νιώσει ασφάλεια, μέσα από ένα ζεστό πιάτο ή ακόμα και μέσα από την γκρίνια και τη διαπίστωση ότι υπάρχει κάποιος εκεί να ακούσει ότι «αυτό το φαγητό είναι χάλια» ή  να αντέξει τις διαφωνίες μας.  

Τι λένε μερικές έρευνες για το οικογενειακό τραπέζι
Ο Τζέιμς Γουάιτ, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ στο Ηνωμένο Βασίλειο, λέει ότι οι μελέτες του διαπίστωσαν ότι τα συχνά οικογενειακά γεύματα με μια θετική ατμόσφαιρα, σχετίζονται με χαμηλότερους κινδύνους καπνίσματος, υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ και κατάχρησης αλκοόλ. Ωστόσο, προειδοποιεί ότι τα στοιχεία για το αν αυτές οι συσχετίσεις είναι αιτιώδεις, δεν είναι πειστικά.

Ο Frank Elgar, αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο McGill στο Μόντρεαλ, αναφέρει ότι όσο περισσότερα δείπνα την εβδομάδα, τόσο το καλύτερο. Με κάθε επιπλέον δείπνο, οι ερευνητές βρήκαν λιγότερα συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα, μεγαλύτερη συναισθηματική ευεξία, περισσότερη εμπιστοσύνη και χρήσιμες συμπεριφορές προς τους άλλους και υψηλότερη ικανοποίηση ζωής, ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία ή το οικονομικό στάτους. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε το 2010 στον Καναδά, συμπεριλαμβάνοντας ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 26.069 εφήβων, ηλικίας 11 έως 15 ετών.

Δε γνωρίζουμε όμως αν τα οικογενειακά δείπνα συμβάλλουν στην ψυχική υγεία ή εάν η ψυχική υγεία και άλλα προβλήματα συμπεριφοράς προκαλούν ορισμένους εφήβους να αποφεύγουν το οικογενειακό δείπνο.

Frank Elgar

Ο Daniel Miller, επίκουρος καθηγητής κοινωνικής εργασίας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, διαπίστωσε βάση ερευνών ότι: «Τα οικογενειακά γεύματα θα μπορούσαν απλώς να αποτελούν ένα μέρος από πληθώρα δραστηριοτήτων, στις οποίες οι οικογένειες συμμετέχουν όλοι μαζί και είναι ευεργετικές  για τα παιδιά».

Μέρος της γοητείας των οικογενειακών γευμάτων είναι η τελετουργία τους, λέει ο Sharon Fruh, αναπληρωτής καθηγητής νοσηλευτικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Αλαμπάμα στο Mobile. Σημειώνει ότι οι τελετουργίες είναι πολύ σημαντικές για όλους, ειδικά τα παιδιά, διότι βοηθούν στην παροχή ασφάλειας και δομής και δίνουν την αίσθηση ότι ανήκουν.

Οι ερευνητές μας ενθαρρύνουν, επίσης, όλους να απενεργοποιήσουμε όλα τα ηλεκτρονικά μέσα και όχι μόνο την τηλεόραση. Υπάρχουν αρκετές μελέτες που βρήκαν ότι όσο περισσότερα ερεθίσματα και περισπασμοί, τόσο λιγότερο ευεργετική είναι η επικοινωνία των μελών γύρω από το τραπέζι.

Τι μπορείτε να κάνετε για να καθιερώσετε το οικογενειακό τραπέζι

• Βάλτε το στο πρόγραμμα όλοι μαζί. Καθορίστε ποιες ημέρες και ώρες τις εβδομάδας μπορεί η οικογένεια ως ολομέλεια να γευματίζει. Προσοχή, οι γονείς εδώ μπορούν να προτείνουν και να διευκολύνουν, αλλά όχι να επιτάσσουν. Πάντα, τα χωρο-χρονικά όρια δημιουργούν ασφάλεια και συνοχή στα οικογενειακά μέλη.
• Δείτε το σαν μια ευκαιρία για μοίρασμα και διάλογο και εμφυσήστε το στα παιδιά σας. Δεδομένου ότι το οικογενειακό τραπέζι μπορεί να είναι μία από τις μοναδικές στιγμές που είμαστε όλοι ελεύθεροι, είναι ένας τρόπος για όλους μας να μάθουμε πώς ήταν οι μέρες του άλλου και να ενημερώσουμε σχετικά με το τι συμβαίνει στη ζωή μας.
• Εξηγήστε τα οφέλη του στα παιδιά σας, με απλά λόγια. Ακούστε, όμως, παράλληλα και τις δυσκολίες των παιδιών ή τις διαφωνίες τους σε σχέση με το οικογενειακό τραπέζι και προσπαθήστε να τις κατανοήσετε.
• Κάντε το οικογενειακό τραπέζι μια ευχάριστη εμπειρία. Κάντε αστεία, πειράγματα ή αντικαταστήστε το επιδόρπιο με ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που έχει πλάκα.
• Μαγειρέψτε μαζί και μετά απολαύστε τα αποτελέσματα!
• Δώστε το καλό παράδειγμα. Αν τα παιδιά δεν έχουν όρεξη να καθίσουν γύρω από το τραπέζι, ας καθίσει μόνο του το γονεϊκό ζευγάρι.
• Καλέστε συγγενείς και φίλους. Όποτε το πρόγραμμα σας και οι συνθήκες το επιτρέπουν, ακόμα και χωρίς καμία αφορμή, γευματίστε με παρέα.

Η τροφή & οι συβολισμοί της
ο φαγητό, πέρα από μια φυσική ανάγκη, ενέχει και μια εξαιρετικά συμβολική λειτουργία. Ένα έμβρυο και αργότερα το βρέφος επιβιώνει τρώγοντας μέσω του μητρικού σώματος. Στη συνέχεια το νήπιο πειραματίζεται με νέες γεύσεις και διαφοροποιείται από τη μητέρα/τροφό.

Το μικρό παιδί μέσω της τροφής αποκτά χαρακτήρα, καταβροχθίζοντας τα πάντα ή γινόμενο επιλεκτικό ή ακόμα και αρνούμενο το φαγητό. Ο έφηβος δοκιμάζει το παντοδύναμο σώμα ή τα νεύρα των γονέων του, μέσω συχνής κατανάλωσης junk food.

Το σοφό σώμα, με έναν «μαγικό» τρόπο απορροφά  ό,τι έχει ανάγκη και αποβάλει τα άχρηστα «κακά». Η τροφή, επίσης, αποτελεί  πηγή απόλαυσης και επιβράβευσης ή μέσο πειθαρχίας και τιμωρίας. Θα επικρατήσει η «ανθυγιεινή» επιείκεια ή η εξίσου «ανθυγιεινή» ακαμψία ή εμμονή;

Η τροφή μερικές φορές μεταμορφώνεται σε παιχνίδι, γινόμενη επιβάτης σε αεροπλάνο – κουταλάκι. Άλλες φορές,  μέσω του φαγητού ερχόμαστε σε επαφή με τη συγκλονιστική αποκάλυψη πως πολλές φορές για να τραφεί κανείς, κάποιος άλλος έμβιος οργανισμός πεθαίνει.

Από το ψυχοθεραπευτικό δωμάτιο στο οικογενειακό τραπέζι & αντιστρόφως
Το οικογενειακό τραπέζι είναι ο τόπος που σερβίρονται και χωνεύονται συλλογικά (συνειδητά ή ασυνείδητα) οι οικογενειακές δυναμικές, τα δεγεονολογικά μυστικά, τα οικογενειακά συμπλέγματα, οι σχέσεις με τους σημαντικούς άλλους και αργότερα γενικά με τους «άλλους». Εκεί μετριούνται οι μπουκιές της κόρης από την αγχωμένη ή ανταγωνιστική ή μη χορτασμένη μάνα, με αποτέλεσμα στην ενήλικη ζωή να παλεύει με συναισθήματα ενοχής και διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος.

Στο οικογενειακό τραπέζι, μπουκώνονται με θερμίδες τα δύσκολα συναισθήματα του γιου, που είναι άνδρας και «δεν πρέπει» να στεναχωριέται. Το ντροπαλό παιδί έχει τη δυνατότητα να βρει τη δύναμη να ακουστεί ή και να γίνει ακόμα πιο αόρατο. Άλλο παιδί, μπορεί να ενισχυθεί να πει το χριστουγεννιάτικο ποίημα του (κι ας είναι Πάσχα) και άλλο να παίξει δύο ώρες παιχνίδια στο κινητό του μπαμπά «για να ηρεμήσει λίγο το κεφάλι μας».

Το οικογενειακό τραπέζι μπορεί να είναι το πεδίο που το παιδί θα καταλάβει έμπρακτα ότι η φωνή του αξίζει να ακούγεται, κι ας είναι οι «μεγάλοι» στο τραπέζι, αλλά και ότι μπορεί να ακούει και να μαθαίνει από τη διαφορετικότητα των άλλων. Μπορεί όμως και ακριβώς το αντίθετο.

Το οικογενειακό γεύμα ορισμένες φορές ολοκληρώνονται ειρηνικά, με μια γλυκιά υπνηλία. Άλλες φορές τα νεύρα είναι τεντωμένα ή κλάματα ξεσπούν, φεύγοντας τρέχοντας προς απομόνωση στο δωμάτιο. Υπάρχουν φορές που δίνονται συγχαρητήρια στη μαγείρισσα, κι άλλες που η προσπάθεια της δεν αναγνωρίζεται, επιβεβαιώνοντας πόσο αβοήθητα μοναχικά νιώθει μέσα στην ίδια της την οικογένεια. Σε αυτό, μπορούμε επίσης να καταλάβουμε τι σημαίνει να καθίσουμε με τη νεολαία, να βάλουμε το alpha-male στο κεφάλι του τραπεζιού και να πούμε τα μυστικά μας, δήθεν βοηθώντας στη κουζίνα.

Πολιτικές συζητήσεις, διαφωνίες για κληρονομικά και οικονομικά θέματα έχουν χώρο να αναπτυχθούν. Αναλύονται με ενδιαφέρον ή σνομπάρονται ιστορίες συνωμοσίας. Άλλες φορές το φαγητό χωνεύεται με ευκολία, άλλες πέφτει βαρύ και άλλες πρέπει να αποβληθεί με έναν προκλητό εμετό, λόγω της «τοξικότητας» αυτού που καταπιήκαμε.

Το οικογενειακό τραπέζι ως γήπεδο εξάσκησης του «σχετίζεσθαι»
Οι άνθρωποι πληγώνουν ή απογοητεύουν όλη την ώρα, αλλά η οικειότητα απαιτεί κάποια αναγνώριση, ευελιξία και συγχώρεση. Καμία οικογένεια δεν πρέπει να είναι τέλεια, για να λειτουργήσει ένα οικογενειακό τραπέζι. Αρκεί που είναι μαζί, μοιράζεται και επιβιώνει των εντάσεων και της εγγύτητας. Ξεπερνά ζητήματα, εκτιμά και επιδιορθώνει.  

Χωρίς αμφιβολία, δεν είχαν και έχουν όλες οι οικογένειες την πολυτέλεια των τακτικών οικογενειακών γευμάτων. Ωστόσο, δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι αυτά έχουν εξαιρετική επίδραση στον τρόπο που μαθαίνουμε να αλληλεπιδρούμε σε ομαδικό ή δυαδικό επίπεδο.

Το να τρώμε μαζί στο οικογενειακό τραπέζι σημαίνει να μπορούμε να δεχτούμε, διαμέσου του φαγητού που μοιραζόμαστε, και τις κοινές ανάγκες,  αλλά και τις εκ διαμέτρου αντίθετες διαφορές μας. Ας δώσουμε λοιπόν αυτήν την ευκαιρία στα παιδιά μας.

Μαρία Αποστολοπούλου
Ιδρυτικό Μέλος allaboutparents.gr | Positive Parenting
Ψυχολόγος
Σχεσιακή Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια
Δόκιμο Τακτικό Μέλος ΙΣΟΨ
Μέλος της Διεθνούς  Ένωσης Σχεσιακής
Ψυχανάλυσης & Ψυχοθεραπείας (IARPP)
& της Αμερικάνικης Ένωσης Ομαδικής Ψυχοθεραπείας (AGPA)