Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ, διεθνώς ADHD: Attention Deficit Hyperactivity Disorder) είναι μία από τις συχνότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές επηρεάζοντας περίπου το 5% των παιδιών και 2,5% των ενηλίκων παγκοσμίως και εμφανίζεται ως δυσκολία στη διατήρηση εστιασμένης προσοχής ή/και υπερκινητική – παρορμητική συμπεριφορά σε βαθμό ασύμβατο με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού.

Έρευνες αναφέρουν πως η ΔΕΠ-Υ συνδέεται με αυξανόμενο ρίσκο δυσμενών καταστάσεων ζωής, όπως είναι οι τυχαίοι τραυματισμοί (π.χ. λόγω παρορμητικότητας), η κακή σχέση με συνομήλικους και η μειωμένη σχολική απόδοση. Οι έφηβοι με ΔΕΠ-Υ δείχνουν μεγαλύτερη άρνηση για το σχολείο, περισσότερες τιμωρίες και αποβολές, χρήση μαριχουάνας, έναρξη καπνίσματος κ.ά.

Ποια είναι τα συμπτώματα;
Το κύριο χαρακτηριστικό των παιδιών με ΔΕΠ-Υ είναι η εκδήλωση συμπτωμάτων απροσεξίας και/ή -Υπερκινητικότητας, σε βαθμό δυσανάλογο με την ηλικία τους, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν περιορισμένες ικανότητες για συγκέντρωση της προσοχής τους, αναστολή των παρορμήσεών τους και ρύθμιση της συμπεριφοράς τους σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες.

Η απροσεξία…
Η απροσεξία εκδηλώνεται στις σχολικές, κοινωνικές και καταστάσεις απασχόλησης. Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή δεν καταφέρνουν να δώσουν προσοχή σε λεπτομέρειες ή μπορεί να κάνουν λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες ή σε άλλες δραστηριότητες. Παρουσιάζουν μεγάλη δυσκολία να διατηρούν τη συγκέντρωση τους μέσα σε μία τάξη, όπου υπάρχουν πολλά διασπαστικά στοιχεία και ανταπεξέρχονται καλύτερα σε δυαδική αλληλεπίδραση. Η δουλειά τους είναι συνήθως «τσαπατσούλικη» και χωρίς ιδιαίτερη σκέψη. Τα άτομα αυτά έχουν συνήθως δυσκολία να διατηρούν την προσοχή τους σε εργασίες ή στο παιχνίδι και το βρίσκουν δύσκολο να επιμένουν στις εργασίες μέχρι την ολοκλήρωση τους. Συχνά φαίνεται ότι το μυαλό τους ταξιδεύει κάπου αλλού ή ότι δεν ακούνε κάτι που ειπώθηκε. Διαρκώς μεταβαίνουν από τη μία δραστηριότητα στην άλλη. Τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με αυτή τη διαταραχή μπορεί να ξεκινούν μία δραστηριότητα/εργασία, να την αφήνουν στη μέση και να μεταβαίνουν σε κάποια άλλη και μετά πάλι σε κάποια άλλη χωρίς να έχει ολοκληρωθεί κάποια από αυτές. Συνήθως, δεν ακολουθούν οδηγίες με αποτέλεσμα να αδυνατούν να ολοκληρώσουν σχολικές εργασίες, δουλείες ή άλλα καθήκοντα.

Η υπερκινητικότητα…
Η υπερκινητικότητα εκδηλώνεται από νευρικές κινήσεις, όταν κάποιος κάθεται ανήσυχα στην καρέκλα του, χωρίς να παραμένει καθιστός όταν οι καταστάσεις το απαιτούν, από υπερβολικό τρέξιμο, σκαρφάλωμα σε ακατάλληλες καταστάσεις, με το να έχουν δυσκολία να παίζουν ήσυχα στον ελεύθερο χρόνο, με το να φαίνονται ότι βρίσκονται διαρκώς σε κίνηση, σαν να τα κινεί μία μηχανή ή με το να μιλούν πάρα πολύ. Αυτά τα παιδιά δεν μπορούν να διατηρούν την καθιστή θέση ακόμα και για μερικά λεπτά, μπορεί να περιπλανώνται στην τάξη και ο δάσκαλος να αντιμετωπίζει μεγάλη δυσκολία στο να τον / την βάλει στη θέση του και να τη διατηρήσει. Ακόμα και όταν κάθονται ένα μέρος τους βρίσκεται σε κίνηση. Η υπερκινητικότητα ποικίλει ανάλογα την ηλικία του ατόμου, το αναπτυξιακό του επίπεδο και η διάγνωση πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή στα μικρά παιδιά.
Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας με αυτή τη διαταραχή διαφέρουν από τα δραστήρια παιδιά αυτής της ηλικίας τα οποία δεν έχουν τη διαταραχή, με το να βρίσκονται διαρκώς σε κίνηση και μέσα σε όλα, βρίσκονται ήδη έξω από το σπίτι χωρίς να έχουν βάλει το παλτό τους, πηδούν και σκαρφαλώνουν στα έπιπλα, τρέχουν μέσα στο σπίτι και έχουν δυσκολία να παίρνουν μέρος σε δραστηριότητες που απαιτούν την καθιστή θέση σε προσχολικές τάξεις(να ακούσουν μία ιστορία). Τα παιδιά σχολικής ηλικίας παρουσιάζουν παρόμοιες συμπεριφορές με μικρότερη συχνότητα ή ένταση από αυτή των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Έχουν δυσκολία να παραμένουν σε καθιστή θέση, σηκώνονται συχνά από την καρέκλα τους, φαίνονται ανήσυχα , ή κρέμονται στο θρανίο τους. Είναι νευρικά με τα αντικείμενα, πιέζουν τα χέρια τους και κουνούν νευρικά τα πόδια τους σε υπερβολικό βαθμό. Σηκώνονται συχνά από το τραπέζι κατά τη διάρκεια του φαγητού, ενώ βλέπουν τηλεόραση ή καθώς κάνουν τις ασκήσεις για το σχολείο. Μιλούν υπερβολικά και κάνουν υπερβολικό θόρυβο κατά τη διάρκεια ήσυχων δραστηριοτήτων.

Στην εφηβεία και ενήλικη ζωή τα συμπτώματα της υπερκινητικότητας παίρνουν τη μορφή συναισθημάτων ανησυχίας και δυσκολίας να συμμετέχουν σε ήσυχες καθιστικές δραστηριότητες.

Η παρορμητικότητα…
Η παρορμητικότητα εκδηλώνεται ως ανυπομονησία, τα άτομα αυτά ξεστομίζουν απαντήσεις χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η ερώτηση που τους γίνεται, δυσκολεύονται να περιμένουν τη σειρά τους και συχνά διακόπτουν τους άλλους ή εισβάλλουν στον προσωπικό χώρο των άλλων σε τέτοιο βαθμό που προκαλούν δυσκολίες στις κοινωνικές και ακαδημαϊκές λειτουργίες.
Συχνά, αποτυγχάνουν να ακούν οδηγίες, ξεκινούν συζητήσεις ακατάλληλες στιγμές, διακόπτουν τους άλλους σε υπερβολικό βαθμό, αρπάζουν αντικείμενα από άλλους. Η παρορμητικότητα μπορεί να τους οδηγήσει σε ατυχήματα και σε επικίνδυνες δραστηριότητες χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες.

Τα παιδιά παρουσιάζουν δυσκολία στο να σκεφτούν πριν ενεργήσουν. Συχνά κάνουν το πρώτο πράγμα που τους έρχεται στο μυαλό. Είναι τα παιδιά που τρέχουν στη λεωφόρο χωρίς να κοιτάξουν αν έρχεται κάποιο αυτοκίνητο.
Εξαιτίας της παρορμητικότητας δε μαθαίνουν από τα λάθη τους. Το πρόβλημα δεν είναι απαραίτητα ότι τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δε γνωρίζουν ποιο είναι το σωστό πράγμα για να κάνουν. Συχνά είναι σε θέση να εξηγήσουν με λεπτομέρειες τι θα έπρεπε να είχαν κάνει. Καθώς επίσης το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν θέλουν να κάνουν το σωστό. Μπορεί να είναι πολύ απολογητικά και αναστατωμένα μετά από κάποιο γεγονός. Η δυσκολία τους είναι η έλλειψη αυτολέγχου.

Καθώς τα παιδιά αναπτύσσονται περνούν από διάφορα στάδια καθώς οι δεξιότητες συγκέντρωσης και ακοής βελτιώνονται. 

Η εργοθεραπεία αποτελεί μία από τις υποστηρικτικές θεραπείες που έχουν αποδειχθεί ότι είναι ευεργετικές στη διαχείριση της ΔΕΠ-Υ.