Ας χρησιμοποιήσουμε ως έναυσμα ένα παράδειγμα…
Αγοράκι ενάμισι έτους, με φυσιολογική σωματική και κινητική ανάπτυξη, πηγαίνει βόλτα με τη μαμά του. Κάποιες στιγμές κάθεται στο καρότσι του και άλλες στιγμές βγαίνει κι εκείνο για περπάτημα. Πρόκειται για ένα όμορφο, χαριτωμένο και αρκετά ελκυστικό φατσάκι, που ελκύει τα μάτια των περαστικών, οι οποίοι πολύ συχνά το πλησιάζουν και σπεύδουν να του μιλήσουν, να το χαιρετήσουν, να του χαμογελάσουν. Και τότε ξεκινούν τα ουρλιαχτά… Φωνές και πανικός! Αν δεν απομακρυνθεί «ο ξένος», το παιδί δεν ηρεμεί. Η μητέρα παίρνει αυτήν την κατάσταση προσωπικά και θεωρεί πως φταίει η ίδια για την «αντικοινωνική» αυτή συμπεριφορά του παιδιού της. Δέχεται πειράγματα από τον μερικές φορές περίεργο περίγυρο και αρχίζει να αναπτύσσει αρνητικά συναισθήματα που την προβληματίζουν κι επηρεάζουν τις αντιδράσεις και τη ζωή της. Ανακαλώντας στιγμές του παρελθόντος ψάχνει να βρει λάθη. Λάθη; Ποια λάθη; Τι είναι αυτό που έκανε και στιγμάτισε το παιδί της και τη στάση του απέναντι στους αγνώστους; Ποιο γεγονός ή ποιο βίωμα καλλιέργησε τον συγκεκριμένο φόβο; Σκέψεις κι ερωτήματα… Και πάλι σκέψεις κι ερωτήματα… Αναπάντητα ερωτήματα. Η μητέρα αυτή και ο σύζυγός της είναι πολύ κοινωνικά άτομα και έρχονται συχνά σε επαφή με φίλους. Επίσης, το αγοράκι αυτό έχει κι ένα, δύο χρόνια μεγαλύτερο αδερφάκι, γεγονός που αναδεικνύει ότι υπάρχει κι επαφή με κάποιον σχετικά πιο συνομήλικο. Η μητέρα δε βρίσκει κάποιο λάθος αλλά ανησυχεί, και προσπαθεί, αξιοποιώντας διάφορα μέσα να κάνει την αντίδραση του παιδιού της πιο ήρεμη με στόχο να το βοηθήσει να απαλλαγεί από τα δυσάρεστα και φοβικά συναισθήματα που το κυριεύουν. Πιο συγκεκριμένα, και χωρίς να αποφεύγει την επαφή του παιδιού με καινούριους ανθρώπους, μερικές φορές το κρατάει στην αγκαλιά της για να νιώσει ασφάλεια, άλλες φορές δείχνει η ίδια πως δε φοβάται, χαιρετώντας ένθερμα τους γνωστούς – αγνώστους που συναντά προσπαθώντας κατά αυτόν τον τρόπο να αποτελέσει ένα παράδειγμα προς μίμηση, χρησιμοποιεί ευχάριστο τόνο φωνής και μιλά στο παιδί της για να μειώσει τον φόβο του. Εννοείται πως δεν το αγνοεί, ούτε το υποτιμά διότι μια τέτοια αντίδραση είναι πολύ πιθανό να επιδεινώσει την όλη κατάσταση.
Η συμπεριφορά αυτή του μωρού είναι πολύ φυσιολογική, κι αν αντιμετωπιστεί σωστά, καθίσταται προσωρινή, αφού μπορεί αρκετά γρήγορα να ξεχαστεί. Το παιδί σε αυτήν την ηλικία δεν είναι σίγουρο για τον εαυτό του, δεν έχει δομήσει ακόμα την ανεξαρτησία του, δεν έχει ενδυναμώσει την αυτοπεποίθησή του, και συνεπώς διακατέχεται από συναισθήματα ανασφάλειας. Φοβάται το άγνωστο και αναζητά την επαφή, τη θαλπωρή και την προστασία από τους δικούς του άμεσους φροντιστές. Και αυτό είναι φυσιολογικό… Μεγαλώνοντας κι έχοντας στο πλευρό του, τους γονείς του, θα συνειδητοποιήσει πως η επαφή με αγνώστους δεν είναι πια και τόσο κακή. Ωστόσο, αν η φοβική αυτή συμπεριφορά δεν υποχωρήσει και συνεχιστεί για πολύ καιρό μεγαλύτερο του μισού - ενός χρόνου, ίσως απαιτείται η επαφή με κάποιον ειδικό, ώστε να προληφθεί η μετατροπή του συναισθήματος αυτού σε ένα γενικευμένο κοινωνικό άγχος.
Στο παράδειγμα το παιδί ήταν ενάμισι έτους, όμως αυτή η συμπεριφορά είναι πιθανό να εκδηλωθεί από τους 6 μήνες και μετά. Ας μην ξεχνάμε ότι την περίοδο αυτή μπορεί να ξεκινήσει και το ονομαζόμενο άγχος αποχωρισμού, που κάνει το παιδί να ξεσπά σε κλάματα και να βιώνει άγχος κάθε φορά που αποχωρίζεται τη μητέρα του ή πιο απλά τον πιο άμεσο φροντιστή του. Το παιδί λόγω της καθημερινότητάς του κι εξαιτίας του ότι έχει συνειδητοποιήσει πως η μητέρα ή ο πατέρας του ανταποκρίνονται άμεσα για την ικανοποίηση των αναγκών του, εμφανίζει κι εκδηλώνει συμπεριφορές που αναδεικνύουν την προσκόλληση στους γονείς. Το δέσιμο με τους γονείς είναι φυσικό και λογικό, αφού οι γονείς είναι αυτοί που ανακουφίζουν τον κάθε πόνο του, που αντιδρούν σε κάθε του ερέθισμα, που δίνουν σημασία στην ύπαρξή του. Οι γονείς αποτελούν τα σημαντικότερα και τα πιο οικεία πρόσωπα στη ζωή του νεαρού ατόμου κι αυτό τείνει να το δείχνει με τον δικό του τρόπο, με το κλάμα του. Και ναι είναι φυσιολογικό… άγχος αποχωρισμού λέγεται και ξεπερνιέται με την πάροδο του χρόνου.
Άρα, η μητέρα του παραδείγματος έκανε κάποιο λάθος; Μάλλον όχι. Το μικρό της διερχόταν από την πύλη «μιας φάσης» και όταν θα ολοκλήρωνε τη διαδρομή του, θα πρόσθετε ένα λιθαράκι στο δικό του αναπτυξιακό οικοδόμημα. Τι όμορφο! Τι μαγικό! Όλα κυλούν ομαλά! Η ανακούφιση που αισθάνθηκε η μητέρα, όταν διαπίστωσε πως «το κακό που είχε κάνει» ξεπερνιόταν, ήταν αναγκαία για την εσωτερική της ισορροπία. Κι έτσι απλά… πάλι «τα πράγματα» πήραν τον δρόμο τους. Μια συμβουλή εδώ είναι να μην «απαξιώνουν» οι γονείς τους εαυτούς τους κι εννοείται να μη δίνουν σημασία σε χαρακτηρισμούς τύπου «το παιδί είναι αντικοινωνικό», διότι δεν είναι. Τα εύκολα και γρήγορα συμπεράσματα των τρίτων, που πηγάζουν από την άγνοια και την ημιμάθεια διατυπώνονται σε ανύποπτο χρόνο και καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα. Υπομονή, θετική ενέργεια, χαμόγελο και … μια ευγενική εξήγηση μπορούν να ανατρέψουν τη διαιώνιση ανέγκυρων πορισμάτων και να συμβάλλουν στην κατάρριψη μύθων.
Θα μου πείτε… Πόσο εύκολα τα παρουσιάζεις όλα αυτά; Πόσο εύκολο είναι μέσα στην καθημερινή και πιεστική ρουτίνα να είμαστε σε θέση να διαχειριζόμαστε τις ανοησίες των άλλων; Πόσο εύκολο είναι κουβαλώντας ένα φορτίο πολλών προβλημάτων, να έχουμε πάντα την ηρεμία που απαιτείται για την αντιμετώπιση των ξεσπασμάτων και του θυμού των παιδιών μας; Πόσο εύκολο είναι να βρίσκουμε χρόνο ή και χρήματα για την ανεύρεση λύσεων; Πόσο εύκολο είναι να κρατήσουμε τις ισορροπίες για μια ομαλή οικογενειακή ζωή; Πόσο εύκολο είναι να διατεθούν τα αποθέματα υπομονής για την αποτελεσματική διαχείριση όλων των φάσεων ανάπτυξης του παιδιού ή των παιδιών μας; Είναι αρκετά εύκολο, όχι πολύ δύσκολο, όχι ακατόρθωτο. Ποιο επίθετο χρησιμοποίησα στις ερωτήσεις; Εύκολο! Αν χρησιμοποιούσα το επίθετο δύσκολο θα μας προϊδέαζα. Θα έμενε στο μυαλό μας η λέξη δύσκολο και αυτή η λέξη θα συνοδευόταν από αρνητικές σκέψεις. Όχι δεν είναι δύσκολο, είναι εύκολο! Με αγάπη, όρεξη, υπομονή όλα θα γίνουν! Είναι εύκολα!
Γενικά, είναι σημαντικό να προετοιμάζουμε τον εαυτό μας για την επιτυχία και να πιστεύουμε σε αυτήν. Σε αντίθετη περίπτωση, ανεβαίνουν τα ποσοστά αποτυχίας, αφού λαμβάνουμε αντίθετα μηνύματα από αυτά που πρέπει. Για τον λόγο αυτό ακριβώς, χρησιμοποίησα και το επίθετο «εύκολο». Συνεπώς, πρέπει να πιστεύουμε στις κινήσεις μας και να εμπιστευόμαστε το «εγώ» μας. Έτσι, θα μας εμπιστευτούν και τα παιδιά μας που είναι ο καθρέφτης του εαυτού μας.
Και πράγματι, όπως αναφέρεται και στα λόγια της μητέρας στην αρχή του κεφαλαίου οι απόψεις διίστανται. Δεν υπάρχει κανένα μαγικό φίλτρο που να δίνει λύση σε ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε με το παιδί μας. Χρειάζονται δοκιμές. Μια συνταγή μπορεί να μη βγει καλή αλλά μια επόμενη μπορεί να είναι εντελώς επιτυχημένη. Επίσης, μια συγκεκριμένη συνταγή μπορεί να είναι αποτελεσματική σε ένα παιδί ή σε μια οικογένεια, ενώ σε ένα άλλο παιδί ή σε μια άλλη οικογένεια να μην οδηγήσει σε ζητούμενα αποτελέσματα. Οι πολλές και διαφορετικές επιστημονικές θεωρίες, αναδεικνύουν για ακόμα μια φορά ότι είμαστε διαφορετικοί. Εμείς, τα παιδιά μας, οι άνθρωποι όλοι. Δεν είναι «τρελοί» οι επιστήμονες που με τις θεωρίες του συνθέτουν έναν σωρό από υλικό προς μελέτη. Μέσα από το έργο και τις συμβουλές τους μπορούμε να βρούμε το δικό μας «χάπι», για τη δική μας «αρρώστια». Κι αν νιώσουμε ότι η επήρειά του μειώνεται, τότε ψάχνουμε για άλλο χάπι που θα ανακουφίζει από τους πόνους που επανήλθαν ή από τους νέους πόνους που εμφανίστηκαν. Τέλος, επειδή μπορεί η καθημερινή τριβή να οδηγήσει σε κόπωση, θεωρώ πως δεν πρέπει να συμβεί παραίτηση. Ο γονιός οφείλει να παραμείνει στη θέση του για το καλό το δικό του και του παιδιού του. Οφείλει να θέτει στόχους καθημερινά… Να κοιμάται και να έχει στον νου του πως ξημερώνει μια άλλη μέρα, διαφορετική από την προηγούμενη, που θα προσπαθήσει να είναι καλύτερη. Η ελπίδα του δεν πρέπει να πεθαίνει… Επειδή όντως, αύριο είναι μια διαφορετική μέρα…
Μαρία Μακρή,
Εκπαιδευτικός ΠΕ70, MSc, Συγγραφέας
Απόσπασμα από «το Βιβλίο του Νέου Γονέα» της συγγραφέως Μαρίας Μακρή και των εκδόσεων iWrite.
