Υπάρχουν ποίκιλλες κατηγορίες  παιχνιδιού. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο ιδιαίτερα σε χώρες του εξωτερικού γίνεται λόγος για τo loose parts play. Η ιδέα προέρχεται από τον Nicholson (1976) ένα αρχιτέκτονα ο οποίος μίλησε για υλικά με τα οποία τα παιδιά μπορούν να πειραματιστούν, να δημιουργήσουν και να τα χειριστούν αυτόνομα με διάφορους τρόπους. Θα λέγαμε πως το παιχνίδι με αυτά έχει απόλυτα παιδοκεντρικό χαρακτήρα.

Γνωρίζουμε πως το παιχνίδι είναι ζωτικής σημασίας για την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών. Στη πραγματικότητα η Μontessori αλλά και ο Piajet έχoυν υποστηρίξει πως το παιχνίδι είναι η εργασία των παιδιών. Δεν περιορίζεται σε ψυχαγωγία, αντιθέτως είναι το μέσο για την κατανόηση του κόσμου γύρω τους, την κοινωνικοποίηση, δημιουργικότητα, την συναισθηματική ρύθμιση και τη κατάκτηση της γνώσης.

Επιπλέον, το παιχνίδι έχει άμεση σχέση με τη σύνδεση μεταξύ γονέα-παιδιού. Οι ώρες παιχνιδιού είναι ευκαιρίες για την εδραίωση θετικών σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ γονέα-παιδιού.

Το παιχνίδι με τα loose parts είναι μη προ-καθορισμένο και προάγει την εξερεύνηση, δημιουργική σκέψη και ευελιξία. Δεν κατευθύνεται από τον ενήλικα αλλά δίνει στα παιδιά την ελευθερία να διαμορφώσουν τους δικούς τους κανόνες.

Τι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν loose parts για το παιχνίδι των παιδιών;
Πρακτικά υλικά ανοιχτού τύπου, που δίνουν ευκαιρίες για ποίκιλλες εφαρμογές παιχνιδιού. Πρόκειται για φυσικά υλικά, προσβάσιμα από το περιβάλλον, άχρηστα υλικά, παλιές συσκευές ή και προϊόντα που βρίσκονται στο εμπόριο. Μερικά παραδείγματα είναι: 

  • ρολλά υγείας, χαρτόκουτα
  • κουκουνάρια, βότσαλα, ξύλα, κλαδάκια, φύλλα
  • κουμπιά, κορδέλες, υφάσματα ,χάντρες
  • σκοινιά, σωλήνες, καφάσια, κουβάδες
  • ρόδες, βίδες
  • καλαμάκια, φτερά, καπάκια
  • Σε οτιδήποτε οδηγεί η φαντασία , ανάγκες των παιδιών και η φαντασία των ενηλίκων χωρίς περιορισμούς μπορεί να αποτελέσει μέρος του loose parts play.

Γιατί είναι σημαντικό to loose parts play για την ανάπτυξη των παιδιών;
Ας δούμε λοιπόν τα πλεονεκτήματα που προσφέρει το παιχνίδι με loose parts στη καθημερινότητα των παιδιών:

  • ενισχύει τη γλωσσική ανάπτυξη και τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου μέσα από τις συζητήσεις, αφηγήσεις, φανταστικές ιστορίες και το συμβολικό παιχνίδι.
  • κινητοποιεί τις ανακαλύψεις των παιδιών μέσα από τη χρήση των αντικειμένων και τις δοκιμές. Μαθαίνουν να χειρίζονται και να συνδυάζουν τα αντικείμενα δίνοντας τους νοήματα, εφαρμόζοντας τις γνώσεις τους και την αντίληψη τους για τις δυνατότητες τους.
  • επιτρέπει στα παιδιά να έχουν αυτονομία και πρωτοβουλίες στη δόμηση του παιχνιδιού τους. Οι ιδέες, σχεδιασμός και κανόνες προκύπτουν από τα ίδια. Έτσι ενισχύεται η αυτοπεποίθηση τους και η αυτοδιάθεση τους.
  • ενθαρρύνει το παιχνίδι με ρίσκο που είναι ωφέλιμο για την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και την επίλυση προβλημάτων.
  • προάγει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και την ομαδικότητα. Τα παιδιά συνεργάζονται, διαπραγματεύονται, αναλαμβάνουν ευθύνες/ρόλους, εξασκούν αρχηγικές ικανότητες και παίρνουν αποφάσεις.
  • συνεισφέρει στην ανάπτυξη των παιδιών ως ολότητα αβίαστα με άξονα τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες τους. Οι άφθονες και πλούσιες ευκαιρίες παιχνιδιού αποτελούν μια « σκαλωσιά» για τις γνωστικές, πνευματικές, συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες.
  • φέρνει τα παιδιά σε επαφή με το περιβάλλον και συνδράμει στην απόκτηση μιας οικολογικής συνείδησης εφόσον πολλά από τα υλικά είναι φυσικά /αντίκες η και δεύτερης χρήσης.

Μερικές συμβουλές για γονείς και παιδαγωγούς:

  • Παρατηρήστε και καταγράψτε τι ενδιαφέρει τα παιδιά και ανάλογα συλλέξτε αντικείμενα/υλικά και οργανώστε τα σε συγκεκριμένο χώρο. Για παράδειγμα, τοποθετήστε διάφορα φυσικά υλικά όπως ξυλάκια, φύλλα, καρπούς δέντρων κλπ σε διαφορετικά καλάθια.
  • Αποφύγετε να παρέμβετε αν δεν τίθεται κίνδυνος η σοβαρή σύγκρουση. Σταθείτε κοντά, παρατηρήστε διακριτικά τα επεισόδια παιχνιδιού και προτείνετε κάποιο παραπάνω ερέθισμα αν χρειαστεί.

Βεβαιωθείτε για την ασφάλεια των αντικειμένων και την καταλληλότητα τους σύμφωνα με το αναπτυξιακό στάδιο και ηλικία κάθε παιδιού.

  • Εφοδιάστε και ανανεώστε το διαθέσιμο υλικό τακτικά για να διατηρείται το ενδιαφέρον ,ο ενθουσιασμός και να ενεργοποιούνται περισσότερα κίνητρα για μάθηση.
  • Πειραματιστείτε με την διάταξη και χωροταξική τοποθέτηση τους ώστε να είναι προσιτά από τα παιδιά να τα χρησιμοποιήσουν ανά πάσα στιγμή.
  • Απολαύστε κι εσείς το παιχνίδι μαζί τους και αφήστε τη φαντασία σας να σας ταξιδέψει!

Συμπερασματικά, τo loose parts play αντιπροσωπεύει το αδόμητο παιχνίδι με απεριόριστες δυνατότητες που καταλήγει σε μοναδικές εμπειρίες. Προτείνεται λοιπόν στον βαθμό που είναι δυνατό, τόσο μέσα στο σπίτι αλλά και σε σχολεία, νηπιαγωγεία, παιδικούς σταθμούς να διαμορφώνεται ένα περιβάλλον που να περιλαμβάνει στη καθημερινότητα του το loose parts play.

Δήμου Σταυρούλα
Παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας ΑΤΕΙ
Μsc.Παιδοψυχολογία
risa_777@hotmail.com

Γειά σας! Ονομάζομαι Σταυρούλα Δήμου. Είμαι παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη Παιδοψυχολογία. Έχω παρακολουθήσει πληθώρα σεμιναρίων με θέματα όπως το παιδικό ιχνογράφημα, τις τέχνες και το παιχνίδι στη προσχολική ηλικία, τη ΔΕΠΥ κ.α. Επίσης έχω πιστοποιήσεις από επιμορφωτικά προγράμματα ειδικής αγωγής, παιδοψυχολογίας και διδασκαλίας ξένων γλωσσών. Έχω εμπειρία με παιδιά κυρίως προσχολικής ηλικίας από το χώρο της εργασίας μου αλλά και εθελοντικά. Παράλληλα ασχολούμαι με θέματα κακοποίησης και παιδικής προστασίας.

Βιβλιογραφία
Casey, T., & Robertson, J. (2016). Loose Parts Play. Inspiring Scotland.
Flannigan, C., & Dietze, B. (2017). Children, outdoor play, and loose parts. Journal of Childhood Studies, 53-60.
Gull, C., Bogunovich, J., Goldstein, S. L., & Rosengarten, T. (2019). Definitions of Loose Parts in Early Childhood Outdoor Classrooms: A Scoping Review. International Journal of Early Childhood Environmental Education, 6(3), 37-52.
Nicholson, S. (1972). The Theory of Loose Parts, An important principle for design methodology. Studies in Design Education Craft & Technology, 4(2).