Είναι συχνό φαινόμενο τα παιδιά βρεφικής και προσχολικής ηλικίας να επαναλαμβάνουν συμπεριφορές κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού και της καθημερινής δραστηριότητας τους. Για παράδειγμα, επανάληψη είναι όταν ένα βρέφος πετάει συνεχώς το ποτήρι του κάτω και το παρατηρεί πως πέφτει ή ένα νήπιο που ζητάει να του διαβάσουν ξανά και ξανά το ίδιο βιβλίο ή να ακούσει το ίδιο τραγούδι.
Αυτές οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ονομάζονται schemas και σύμφωνα με τη θεωρία του Piaget (1952) αφορούν «συγχρονισμένα συστήματα κίνησης η αντίληψης που συνιστούν οποιαδήποτε στοιχειώδη συμπεριφορά που είναι ικανή να επαναληφθεί και να εφαρμοστεί σε νέες καταστάσεις». Αργότερα ένας δεύτερος ορισμός βασισμένος στη θεωρία του Piaget περιγράφει πως πρόκειται για «μοτίβα επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς στα οποία αφομοιώνονται εμπειρίες και σταδιακά οργανώνονται. Συντονίζονται και οδηγούν σε υψηλότερα και πιο δυναμικά σχήματα(schemas)» (Αthey, 1972).
Γιατί όμως έχουν τα μικρά παιδιά την τάση για επανάληψη στο παιχνίδι/δράση τους;
Μέσα από την επανάληψη τα μικρά παιδιά κατανοούν καλύτερα το κόσμο γύρω τους, ενώ εξασκούν νέες δεξιότητες με σκοπό να τις κατακτήσουν. Όσο πιο πολλές φορές επαναλάβουν μια δραστηριότητα τόσο πιο εύκολη γίνεται τελικά να τη πετυχαίνουν αυτόνομα και αυτόματα. Καθώς οι συνάψεις στον εγκέφαλο διαμορφώνονται ραγδαία τα πρώτα τρία χρόνια , είναι η χρονική περίοδος που αποκτώνται πολλές γνώσεις και δεξιότητες που για τους ενήλικες είναι δεδομένες.
Επομένως η επανάληψη αποτελεί θεμέλιο για τη κατάκτηση της γνώσης και συγκεκριμένα στη δραστηριότητα των μικρών παιδιών φανερώνει τα ενδιαφέροντα, προτιμήσεις και ανάγκες τους.
Παρ ‘ όλο λοιπόν που είναι πιθανό να προκαλεί δυσφορία ή να φαίνεται παράξενο σε έναν ενήλικα όταν κάποιο παιδί ζητάει επανειλημμένα να ακούσει την ίδια ιστορία ή να παίξει ξανά το ίδιο παιχνίδι, καλό είναι ο ενήλικας ναι ικανοποιεί την επιθυμία του και να προσφέρει καινούργια ερεθίσματα για να εξελίξει αυτές τις συμπεριφορές.
Τι εξερευνούν μέσα από την επανάληψη;
1. Την κίνηση/πορεία των αντικειμένων και του σώματος τους
Μερικά παραδείγματα είναι όταν ένα μικρό παιδί συχνά ρίχνει κάτω το φαγητό του ή το ποτήρι του, παίζει κρυφτό ή παρατηρεί αντικείμενα που ταλαντεύονται.
2. Τις συνδέσεις
Βασικό παράδειγμα είναι το χτίσιμο ενός πύργου ή γέφυρας με τα τουβλάκια, η κατασκευή με μαγνήτες αλλά και η κατεδάφιση τους. Μέσα από αυτά το παιδί αντιλαμβάνεται τις έννοιες της δύναμης, των συσχετίσεων και άλλες ιδιότητες των αντικειμένων.
3. Την μεταφορά
Όταν το μικρό παιδί μεταφέρει στο καρότσι του η σε κάποιο καλάθι αντικείμενα από το ένα μέρος στο άλλο, επεξεργάζεται την έννοια της μετακίνησης των πραγμάτων.
4. Την οριοθέτηση
Μια γνώριμη εικόνα παιχνιδιού είναι η κατασκευή ενός φράγματος για τα ζώα ή σπιτιού για τις κούκλες/αρκουδάκια. Με αυτό το τρόπο μαθαίνει πως τα πράγματα μπορούν να περιοριστούν σε συγκεκριμένο χώρο και κατ΄ επέκταση τα όρια. Αντίστοιχα συμβαίνει και με τα γράμματα. Από τις ακαθόριστες μουτζούρες και προσπάθεια για γράμματα, το παιδί καταφέρνει σταδιακά τη πολύ συγκεκριμένη διαδικασία της γραφής.
5. Τη χωροθέτηση
Επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες όπως η τοποθέτηση των αυτοκινήτων σε σειρά ή η δημιουργία σκηνικών παιχνιδιού με τη τοποθέτηση αντικειμένων σε συγκεκριμένα σημεία βοηθούν το παιδί να κατανοήσει την έννοια της θέσης των πραγμάτων στο χώρο.
6. Τις έννοιες του πλαισίου και του περιεχομένου
Η δημιουργία σκηνών ή το κρύψιμο αντικειμένων σε κουτιά ή και το γέμισμα τους είναι δραστηριότητες που αποκαλύπτουν πως ένα παιδί εξερευνά τις έννοιες του περιεχομένου, του χώρου αλλά και της μονιμότητας των αντικειμένων.
7. Tην περιστροφή
Το γύρω-γύρω όλοι, οι σβούρες, οι ρόδες είναι παιχνίδια που πιθανόν ασχολείται ένα μικρό παιδί συχνά για να εξερευνήσει την περιστροφή των αντικειμένων.
8. Το προσανατολισμό
Όταν ένα παιδί παίζει ξαπλωμένο στο πάτωμα ή επιζητά να είναι ψηλά στους ώμους ενός ενήλικα ή ακόμα κι όταν κατεβαίνει ανάποδα τη τσουλήθρα επιδιώκει να κατανοήσει την έννοια του προσανατολισμού και της διαφορετικής οπτικής.
Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό πως και γιατί παρουσιάζουν τα μικρά παιδιά αυτές τις επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες Έτσι θα γίνουν αποδεκτές από τους ενήλικες , θα τις ανακατευθύνουν αν χρειαστεί αλλά και θα τις εμπλουτίζουν προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των παιδιών για καινούργιες εμπειρίες, έρευνα και γνώση.
Βιβλιογραφία
Grimmer, T. (2017). Observing and Developing Schematic Behaviour in Young Children: A Professional’s Guide for Supporting Children’s Learning, Play and Development. Jessica Kingsley Publishers.
Louis, S. (2008). Again, Again!: Understanding Schemas in Young Children. A&C Black.Piaget, J. and Cook, M. T. (1952) The Origins of Intelligence in Children. New York: International University Press.
Δήμου Σταυρούλα
Παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας ΑΤΕΙ
Msc.Παιδοψυχολογία
risa_777@hotmail.com
Ονομάζομαι Σταυρούλα Δήμου. Είμαι παιδαγωγός προσχολικής ηλικίας και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη Παιδοψυχολογία. Έχω παρακολουθήσει πληθώρα σεμιναρίων με θέματα όπως το παιδικό ιχνογράφημα, τις τέχνες και το παιχνίδι στη προσχολική ηλικία, τη ΔΕΠΥ κ.α. Επίσης έχω πιστοποιήσεις από επιμορφωτικά προγράμματα ειδικής αγωγής, παιδοψυχολογίας και διδασκαλίας ξένων γλωσσών. Έχω εμπειρία με παιδιά κυρίως προσχολικής ηλικίας από το χώρο της εργασίας μου αλλά και εθελοντικά. Παράλληλα ασχολούμαι με θέματα κακοποίησης και παιδικής προστασίας.
