Συχνά οι γονείς παρουσιάζουν έντονο προβληματισμό για τη «δύσκολη» συμπεριφορά που παρουσιάζουν τα παιδιά τους στο σπίτι. Αναζητούν τρόπους οι οποίοι θα τους βοηθήσουν να βάλουν μια τάξη στο χάος που επικρατεί στο σπίτι και στην καθημερινότητα της οικογένειας. Για παράδειγμα, το παιδί κοιμάται αργά το βράδυ, συχνά θέλει να κοιμάται στο κρεβάτι των γονιών, δε ντύνεται μόνο του, δε μαζεύει τα παιχνίδια του κ.α.
Η απάντηση σε όλες, συνήθως, τις περιπτώσεις είναι απλή: «Το παιδί χρειάζεται ένα πρόγραμμα δηλαδή μια ΡΟΥΤΙΝΑ»
Με τη λέξη «ρουτίνα» εννοούμε την ώρα που θα ξυπνήσει, ποια διαδικασία θα ακολουθήσει προτού φύγει για το σχολείο. Την ώρα που θα διαβάσει, θα παίξει, θα κοιμηθεί… Επίσης, εννοούμε τον χώρο που θα κοιμηθεί και θα φάει, καθώς και τα άτομα που θα είναι μαζί του. Φυσικά, δεν εννοούμε ένα αυστηρό πρόγραμμα. Αντιθέτως, πρόκειται για ένα πρόγραμμα το οποίο βοηθάει το παιδί και τους γονείς να είναι πιο οργανωμένοι και να γνωρίζουν τι πρέπει να ακολουθήσουν στην ημέρα τους. Για παράδειγμα, ένα παιδί το οποίο κάποτε κοιμάται στις 20:00 και κάποτε στις 23:00, ή κάποτε ντύνεται μόνο του και κάποτε το ντύνει η μητέρα του. Τη μια ημέρα κοιμάται στον καναπέ, την άλλη στο κρεβάτι των γονιών του και σπάνια κοιμάται στο δικό του κρεβάτι… Χρειάζεται μια οργάνωση και μια ρουτίνα, οι οποίες θα επιφέρουν τελικά ηρεμία στο παιδί αλλά και σε ολόκληρο το σπίτι.
Πόσο σημαντική είναι η ρουτίνα στην ψυχολογία των παιδιών;
O καθορισμός και η συνεπής εφαρμογή ενός σταθερού καθημερινού προγράμματος για τα παιδιά είναι σημαντικό εργαλείο στην προσπάθεια να έχουμε παιδιά με όρια, με πειθαρχία κι ένα σπίτι με τις λιγότερες εντάσεις. Με άλλα λόγια είναι σημαντικό να έχουμε στη ζωή των παιδιών μας τη ρουτίνα και τα τελετουργικά, γιατί αυτά προσφέρουν στα παιδιά ένα είδος ασφάλειας και θα τους επιτρέψει να είναι πιο σίγουρα για τις ικανότητες τους.
Όσο ισχυρότερη είναι αυτή η αίσθηση αυτοπεποίθησης, τόσο πιο εύκολο γίνεται για το παιδί σας να αναπτύξει άλλες πτυχές του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς του. Για παράδειγμα, ένα παιδί που ζει σε ένα ασφαλές περιβάλλον με ένα σταθερό χρονοδιάγραμμα, δε θα ανησυχεί. Δε θα ανησυχεί για το ποιος θα το πάρει από το νηπιαγωγείο ή το σχολείο, ή αν η μαμά ή ο μπαμπάς θα είναι εκεί εγκαίρως.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να επιτρέπεται στα παιδιά να συμμετέχουν σε καθημερινές εργασίες. Ανάλογα με την ηλικία τους τα παιδιά μπορούν να συμμετέχουν σε οικιακές εργασίες, όπως το να στρώσουν το κρεβάτι τους το πρωί, να βάλουν τα βρώμικα ρούχα τους στο καλάθι με τα άπλυτα. Να βοηθήσουν στα γεύματα, να καθαρίσουν το δωμάτιό τους ή οποιαδήποτε άλλη εργασία που πρέπει να γίνει σε τακτική βάση. Τα τελετουργικά δεν χρειάζεται να είναι περίπλοκα, μπορούν ακόμη να εμπεδώσουν στα παιδιά το αίσθημα του «ανήκειν» σε μια οικογένεια που τα αγαπά, τα νοιάζεται και που τα ίδια είναι ισότιμα μέλη σ’ αυτή.
Έρευνες δείχνουν ότι τα παιδιά που ξέρουν τι να περιμένουν καθημερινά, είναι πιο πιθανό να αισθάνονται οικογενειακή σταθερότητα, σε σχέση με εκείνα που βιώνουν τυχαία ή άτακτα τις δραστηριότητες & τις ρουτίνες.
Όταν μια οικογένεια έχει οργάνωση που την εφαρμόζει σταθερά, αυτό έχει θετική επίδραση στα παιδιά, στις επιδόσεις τους στο σχολείο αλλά και στη γενικότερη ανάπτυξή τους.
Η ρουτίνα στα μωρά & στα νήπια
Ειδικότερα τα μωρά και τα νήπια αισθάνονται μικρά μέσα στον κόσμο. Τα περισσότερα πράγματα συμβαίνουν σε ΑΥΤΑ. Λαχταρούν, λοιπόν, ένα σταθερό πρόγραμμα γιατί τους δίνει την αίσθηση του αυτοελέγχου. Τους προσφέρει ασφάλεια και τα βοηθά να προετοιμαστούν για να διαχειριστούν τη ζωή τους μετέπειτα.
Για να βοηθήσετε το μικρό σας να νιώθει ασφαλές, συζητήστε μαζί του το τι θα συμβεί μέσα στην ημέρα. Κάθε πρωί, για παράδειγμα, μετά τις αγκαλιές και τις καλημέρες, προτρέψτε το παιδί σας «ας ντυθούμε για να φάμε το πρωινό μας και μετά να πάμε μια βόλτα που θα σου αρέσει πολύ». Μπορεί αυτή η βόλτα να αναφέρεται στο να πάτε στο σούπερ μάρκετ. Αλλά αν το αντιμετωπίσετε σαν μια εμπειρία όπου το παιδί μπορεί να μάθει κάτι καινούριο. Τότε και το ίδιο θα το εκλάβει έτσι και αυξάνετε τις πιθανότητες να συνεργαστεί και να είναι ήρεμο και χαρούμενο.
Όταν γυρνάτε στο σπίτι μπορείτε να συζητήσετε πως ήταν η μέρα σας: «Τι ωραία που περάσαμε, κάναμε αγκαλιές όταν ξυπνήσαμε, φάγαμε πρωινό με δημητριακά, βουρτσίσαμε τα δόντια μας και ντυθήκαμε όπως κάθε πρωί. Μετά πήγαμε για ψώνια και μάθαμε τόσα πολλά. Τι σου άρεσε περισσότερο;»
Μετά μιλήστε ξανά για το τι θα κάνετε όταν γυρίσετε: «Όταν φτάσουμε σπίτι θα τακτοποιήσω τα πράγματα που αγοράσαμε, θες να με βοηθήσεις; Μετά θα μαγειρέψουμε και αφού φάμε θα διαβάσουμε το βιβλίο μας και θα κοιμηθούμε για λίγο. Θες το απόγευμα να πάμε στην παιδική χαρά να παίξουμε;».
Αυτό, βέβαια, σε καμία περίπτωση δε σημαίνει να αναγκάσετε το παιδί σας να κάνει πράγματα που δε θέλει ή ακόμα χειρότερα να μην έχει χρόνο ούτε να χαζέψει την πασχαλίτσα στην άκρη του πεζοδρομίου. Η καθημερινότητα που θα χτίσετε με το παιδί σας θα πρέπει να έχει στόχο τα πιο σημαντικά πράγματα που έχει να κάνει: να εξερευνά και να πειραματίζεται. Αν θέλετε ένα παιδί που να είναι χαρούμενο, δώστε του την ευκαιρία να μυρίσει τα λουλούδια στην αυλή που είδε και να παίξει στο χώμα στον κήπο. Και αφήστε το να πάρει τις δικές του αποφάσεις και να κάνει τις δικές του επιλογές για να διαχειριστεί το χρόνο του μέσα σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Απλά, γνωρίζοντας τι να περιμένει, απολαμβάνει την κάθε στιγμή.
Πώς πρέπει να ενεργούν οι γονείς, ώστε να προλάβουν καταστάσεις που μόνο εντάσεις δημιουργούν;
Είναι σημαντικό να επιμένουν οι γονείς με σταθερότητα σε κάποιου είδους ρουτίνες για πολλά θέματα. Η συνέπεια είναι το κλειδί για τη διαδικασία αυτή. Συνέπεια στους κανόνες, συνέπεια στην τήρησή τους και φυσικά συνέπεια στη στάση και των δυο γονιών. Έτσι, το κάθε τι διδάσκεται και μαθαίνεται!
Οδηγός επιβίωσης για γονείς
Το παιδί πρέπει να έχει ένα καθημερινό πρόγραμμα που θα ακολουθείται πιστά, εκτός αν χρειάζεται να κάνουμε κάποιες αλλαγές λόγω ειδικών συνθηκών. Μια ξεχωριστή μέρα για το παιδί, μια ασθένεια ή άλλη αδιαθεσία κ.α. είναι λόγοι να διαφοροποιηθεί κάπως ή σημαντικά το συνηθισμένο πρόγραμμα. Αλλά μόνο τότε!
Ας δούμε κάποια παραδείγματα από την καθημερινότητα της ζωής μιας οικογένειας:
1. Πρωινό ξύπνημα
Συμφωνούμε σταθερή ώρα ξυπνήματος το πρωί κι ακολουθούμε σταθερές διαδικασίες ετοιμασίας προκειμένου να μεταβούμε στο σχολείο. Τα ρούχα που θα φορεθούν είναι έτοιμα και προαποφασισμένα από το προηγούμενο βράδυ, το πρωινό περιμένει το παιδί. Η σχολική τσάντα και ό,τι άλλο υλικό πρέπει να μεταφερθεί στο σχολείο έχουν προετοιμαστεί από την προηγούμενη μέρα. Το φαινόμενο να τρέχουμε αλαφιασμένοι και αγχωμένοι να βρούμε τι ρούχα θα φορέσει το παιδί, να βρούμε που είναι η σχολική τσάντα και αν μαζέψαμε τα υλικά της επιστήμης ή τα ρούχα για τη γυμναστική είναι δυστυχώς συχνό. Και κάθε φορά που εμφανίζεται, γεμίζει όλους με νεύρα και χαλά το ξεκίνημα της μέρας τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά.
Ένα φιλί ή/και μια ζεστή αγκαλιά από τον πατέρα ή τη μητέρα ή και τους δυο, ξεπροβοδίζει το παιδί και το κρατά με την αγάπη και την ασφάλεια που εκπέμπει, ίσα με την ώρα που θα σχολάσει.
2. Ώρα για μεσημεριανό
Το μεσημεριανό ακολουθεί τους δικούς του κανόνες. Φαγητό στο τραπέζι της κουζίνας κι όσο είναι εφικτό με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Αν αυτό δεν είναι δυνατό λόγω των διαφορετικών ωραρίων κ.λπ. τότε να μην αμελούμε το κοινό τραπέζι της οικογένειας τουλάχιστον στις αργίες και τα Σαββατοκυρίακα!
3. Διάβασμα
Τα παιδιά χρειάζεται να έχουν συμφωνήσει για το ποια ώρα θα κάθονται για διάβασμα και που θα γίνεται η μελέτη. Κάθε παιδί χρειάζεται τον δικό του ιδιαίτερο χώρο μελέτης, μακριά από τηλεοράσεις και άλλα στοιχεία που μπορεί να αποσπάσουν την προσοχή του.
4. Παιχνίδι & Ελεύθερος χρόνος
Το παιχνίδι είναι μέρος της καθημερινότητας του παιδιού. Οφείλουν οι γονείς να αφαιρέσουν από τη ζωή τους το άγχος να γεμίζουν τις ώρες των παιδιών τους με όλα τα διαθέσιμα φροντιστηριακά μαθήματα. Στερώντας από τα παιδιά το πολυτιμότερο αγαθό της παιδικής τους ηλικίας που είναι το παιχνίδι και η ξεγνοιασιά. Το που θα παίξουν, με ποιους θα παίξουν και ακόμη και ο χρόνος για να παίξουν μαζί του ο πατέρας ή/και η μητέρα θα πρέπει επίσης να αποτελούν μέρος ενός συμφωνημένου προγράμματος.
5. Το Σαββατοκύριακο είναι οικογενειακή υπόθεση
Το πρωινό του Σαββάτου το παιδί επισκέπτεται το Σούπερ Μάρκετ μαζί με τον πατέρα ή/και τη μητέρα. Η ευθύνη των αγορών γίνεται κοινή και τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να μάθουν πολλά από μια τέτοια κοινωνική δραστηριότητα.
Απόγευμα Σαββάτου ή Κυριακής η επίσκεψη σε συγκεκριμένο χώρο ή η ενασχόληση με συγκεκριμένη αθλητική δραστηριότητα όλης της οικογένειας είναι μια ρουτίνα που διδάσκει αθόρυβα στα παιδιά την αξία της κοινωνικής συνεύρεσης ή της άθλησης.
6. Φροντίδα κατοικίδιου
Η περιποίηση του κατοικίδιου ζώου & ο περίπατος του σκύλου μας το απόγευμα είναι ρουτίνες που μπορούν να μπουν στο καθημερινό πρόγραμμα.
7. Διακοπές
Οι διακοπές είναι πάντα αναγκαίες, όπως αναγκαία είναι και η αλλαγή του ρυθμού και του προγράμματος. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι κατά τις διακοπές δεν έχουμε κανένα πρόγραμμα.
Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να διαφέρει, λιγότερο ή περισσότερο, από το καθημερινό πρόγραμμα. Η ώρα του ύπνου μπορεί να ρυθμιστεί με τέτοιο τρόπο, ώστε η οικογένεια να έχει περισσότερο χρόνο για διασκέδαση και κοινές δραστηριότητες. Ανάλογα προσαρμόζονται οι ώρες του πρωινού ξυπνήματος και του μεσημεριανού φαγητού.
Τέτοιες αλλαγές είναι αναγκαίες, έτσι ώστε το παιδί να νιώσει τη διαφορά μεταξύ διακοπών και της καθημερινότητας σε σχολική περίοδο, με μια όμως προϋπόθεση: Δε θα καταργήσουμε κάθε τάξη και κάθε πρόγραμμα. Απλά, αναπροσαρμόζουμε το πρόγραμμα, εφαρμόζοντας πρόγραμμα διακοπών.
Ρουτίνα αλλά και ευελιξία
Οι γονείς χρειάζεται να είναι ευέλικτοι και να αλλάζουν τελετουργικά, όταν δουν πως δεν «δουλεύουν» όπως τα καθόρισαν μαζί με τα παιδιά τους ή όταν τα παιδιά τους μεγαλώνοντας έχουν ανάγκη να αλλάξουν πράγματα και συνήθειες.
Η κάθε οικογένεια μπορεί βέβαια να ακολουθήσει τις δικές της τυπικές διαδικασίες, οι οποίες όμως πρέπει να είναι σταθερές, ιδίως σε ό,τι αφορά το πρωινό ξύπνημα, το φαγητό, τη μελέτη, τον ύπνο κ.λπ.
Η αξία της έκπληξης
Τέλος, το πιο σημαντικό τελετουργικό ή ρουτίνα στη ζωή των παιδιών μας είναι η έκπληξη, το απροσδόκητο που μπορεί να κάνουν οι γονείς για το παιδί, σπάζοντας τη ρουτίνα, για να το ευχαριστήσουν για την ως τότε συνεργασία και συνέπεια των παιδιών ή για να τιμήσουν δεόντως ένα ξεχωριστό γεγονός. Αυτές οι εκπλήξεις σπάζουν και την επανάληψη και την πιθανότητα να καταντήσουν ανιαρά και πληκτικά τέτοια προγράμματα με ρουτίνες.
Σε μια εποχή που ο κόσμος τρέχει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, που μια αταξία φαίνεται να υπάρχει στις σχέσεις των ανθρώπων και στην ίδια την κοινωνία, η οργάνωση της οικογενειακής ζωής, η ασφάλεια και η τάξη που αυτή η οργάνωση μπορεί να προσφέρει σ’ ένα παιδί είναι μια σπουδαία συνεισφορά των γονιών στη σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους.
Να θυμάστε ότι…
Το πρόγραμμα και οι μικρές καθημερινές ρουτίνες βοηθούν την οικογένεια να λειτουργεί καλύτερα σε ένα περιβάλλον ευχάριστο και ασφαλές. Σε κάθε περίπτωση λαμβάνουμε υπόψη την ηλικία των παιδιών και τις διαφορετικές τους ανάγκες.Το πρόγραμμα και η ρουτίνα βοηθούν στην καλύτερη ανάπτυξη των παιδιών, βοηθούν όμως και τους γονείς να έχουν λίγο ελεύθερο χρόνο ως άτομα και ως ζευγάρι.
Μαρία Γιαννοπούλου
Ιδρυτικό Μέλος allaboutparents.gr | Positive Parenting
Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc
Ειδικευμένη στην Ψυχοθεραπεία Gestalt
PgD Παιδοψυχολογία Παιδιού & Εφήβου
Τηλ: 6942217440, Ευρυτανίας 13, Αμπελόκηποι
email: maria.giannopulu@gmail.com
