Αρθρογραφία που ενδιαφέρει τους Γονείς

Έτσι θα προετοιμάσετε το μεγαλύτερο παιδί για τον ερχομό του μικρού αδερφού ή της μικρής αδερφής
Όλοι οι γονείς περιμένουν με αγωνία και ενθουσιασμό τον ερχομό του καινούριου μωρού στην οικογένεια. Τις περισσότερες φορές, όμως, δε συμβαίνει το ίδιο με το μεγαλύτερο αδελφάκι. Ο ερχομός ενός νεογέννητου μωρού φέρνει κάποιες φορές αρκετά προβλήματα στους γονείς – οικογένεια (μαμά, πατέρα, μεγαλύτερα αδέλφια). Για αυτό είναι καλά να προετοιμάσετε εσείς οι γονείς το μεγαλύτερο παιδί για τον ερχομό του νέου μωρού στην οικογένεια. Κάντε το μωρό να αισθάνεται την ίδια αγωνία και ανυπομονησία με τη δική σας.

Πρέπει να ανησυχούν οι γονείς;
Οι ανησυχίες αυτές των γονέων φαίνεται να μην είναι αβάσιμες. Πράγματι, ο ερχομός ενός νέου παιδιού τοποθετεί την οικογένεια σε μια αναδιαπραγμάτευση της θέσης του καθενός εντός αυτής. Και κατά κύριο λόγο, αυτής του πρώτου παιδιού. Μπορούμε να πούμε ότι οι γονείς έκαναν ήδη μια μεγάλη ψυχική μετάβαση στη ζωή τους όταν απέκτησαν το πρώτο τους παιδί. Τότε, ήταν η περίοδος που πέρασαν από την κατάσταση του ζευγαριού σε αυτή των γονέων. Οπότε, με το δεύτερο παιδί η ταυτότητά τους ως γονείς εντός της οικογένειας δεν αλλάζει ιδιαίτερα.

Για το πρώτο παιδί όμως, ένα αδερφάκι σηματοδοτεί σημαντικές αλλαγές στον τρόπο που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μέλος της οικογένειας.
Το νέο αδερφάκι έρχεται να κλονίσει τη σχέση σιγουριάς και ασφάλειας που μέχρι τώρα είχε δομήσει με τους γονείς του. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να πυροδοτηθούν αντιδράσεις από την πλευρά του πρώτου παιδιού, οι οποίες δεν είναι πάντα θετικές.

Γιατί δυσκολεύονται κάποια παιδιά να δεχτούν τον ερχομό του αδερφού/ της αδερφής;
Οι αντιδράσεις αυτές μπορεί να είναι άμεσες ή έμμεσες, ανάλογα με την ηλικία και την ιδιοσυγκρασία του παιδιού. Ένα παιδί ενδέχεται να εκφράσει ανοιχτά τους φόβους του προς τους γονείς. Για παράδειγμα, φοβάται ότι θα χάσει κάποια κεκτημένα μέσα στην οικογένεια, όπως τον χρόνο των γονέων, το δωμάτιό του, τα παιχνίδια του. Σε κάποιες περιπτώσεις. Ένα παιδί μπορεί να εκδηλώσει συμπτώματα, όπως για παράδειγμα να γίνει αντιδραστικό προς τη μητέρα. Συχνά κάνει αταξίες, να αρχίσει να κλέβει πράγματα ασήμαντης αξίας και γενικά, να δίνει την εικόνα παιδιού που παλινδρομεί προς τα προηγούμενα στάδια της ανάπτυξης. Δεν αποκλείεται να εκδηλώσει ακόμα και βίαιη συμπεριφορά προς το αδερφάκι του.

Στο εμπόριο, υπάρχουν πολλά παραμύθια και ιστορίες που μιλούν για την έλευση του δεύτερου παιδιού και αποτελούν έναυσμα για συζήτηση. Όπως και τα παραδείγματα φίλων που έχουν ήδη αδέλφια και δίνουν τη δυνατότητα να το συζητήσουμε.

Σύμφωνα με τη Miller (2009), o ερχομός ενός νέου παιδιού στην οικογένεια προκαλεί σχεδόν πάντα αντικρουόμενα συναισθήματα στο πρώτο παιδί και αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό. Το πρωτότοκο βρίσκεται σε μια θέση όπου κάτι κερδίζει και κάτι χάνει μέσα σε αυτή τη νέα οικογενειακή συνθήκη. Από τη μία μπορεί να χαίρεται γιατί θα κερδίσει τον τίτλο του/της μεγάλου /ης αδερφού /ης και θα έχει και αυτό αδερφάκι όπως οι φίλοι του. Από την άλλη όμως υπάρχουν και πράγματα που θα χάσει, όπως το να είναι το αποκλειστικό παιδί που θα εισπράττει τη φροντίδα και την προσοχή των γονέων του.

Το παιδί δεν είναι πάντα σε θέση να αντιληφθεί ευθύς εξαρχής τα μακροπρόθεσμα οφέλη της αδερφικής σχέσης. Όσο μικρότερο είναι τείνει να λειτουργεί στο «τώρα» και ο θυμός, η ζήλεια και η απογοήτευση είναι αναμενόμενες αντιδράσεις από την πλευρά του. Συνήθως είναι δύσκολο να αντιληφθεί ότι οι γονείς του μπορούν να το αγαπούν και ταυτόχρονα να αγαπιούνται μεταξύ τους εν απουσία του. Καθώς και να αγαπούν εξίσου ένα άλλο παιδί, χωρίς να χρειάζεται να στερείται το ίδιο κάτι από την αγάπη τους.

Ο ρόλος των γονιών
Οι γονείς θα πρέπει να είναι σε θέση να κατανοήσουν τις αρνητικές αντιδράσεις του παιδιού τους, προκειμένου να του δοθεί ο απαραίτητος χρόνος για να εκφράσει και τα αρνητικά του συναισθήματα. Συχνά οι γονείς παρασύρονται από τον δικό τους ενθουσιασμό και την ανάγκη τους να δομηθεί γρήγορα μια καλή αδερφική σχέση. Και πριν καν αυτή γίνει βίωμα από το ίδιο το παιδί, άθελά τους «υποχρεώνουν» το πρωτότοκο να συμμετέχει μόνο στη χαρά, εξιδανικεύοντας την αδερφική σχέση. Δε δίνουν διεξόδους όπου το παιδί θα μπορούσε να εκφράσει ανοιχτά τους προβληματισμούς του, χωρίς να νιώθει «κακό».

Είναι απόλυτα υγιές σε μια οικογένεια το παιδί να μπορεί να εκφράσει ανοιχτά την αντίδρασή του για το μωρό που ήρθε και οι γονείς να μπορούν να εμπεριέξουν τα συναισθήματά του χωρίς να το ενοχοποιούν, ούτε όμως να το αφήνουν να τα εκδηλώνει ανεξέλεγκτα.
Donald Winnicott

Οι γονείς πρέπει να νοιώθουν ανακούφιση όταν το παιδί εκφράζει άμεσα τη δυσαρέσκειά του ή το μίσος του για την παρουσία του νεογέννητου βρέφους. Το μίσος αυτό με τον καιρό δίνει τη θέση του στην αγάπη, καθώς το νέο βρέφος εξελίσσεται σ’ ένα ανθρώπινο πλάσμα με το οποίο παίζει κανείς και για το οποίο νιώθει υπερήφανος.

Εξυπακούεται ότι η αδερφική σχέση, υπό αυτό το πρίσμα, αποτελεί ένα μεγάλο όφελος. Tα παιδιά έχουν την ευκαιρία «να συμβιβαστούν με την επιθετικότητά τους» και να ανακαλύψουν «μόνα τους πως νοιάζονται, όταν πραγματικά πληγώνουν κάποιον που αγαπούν». Αν λοιπόν, η αδερφική σχέση χτιστεί πάνω σε υγιείς βάσεις, όπου η επιθετικότητα επιτρέπεται να εκφραστεί. Όταν όμως βρεθούν οι κατάλληλοι αμοιβαίοι συμβιβασμοί, αποτελεί μια ευκαιρία συναισθηματικής ωρίμανσης που επηρεάζει και τις μετέπειτα σχέσεις της ενηλικίωσης.

Πώς να προσεγγίσουν οι γονείς το μεγάλο αδερφάκι ανάλογα με την ηλικία του
Στο σημείο αυτό θα αναρωτηθεί κανείς με ποιον τρόπο μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν. Ώστε να καλλιεργηθεί μια ώριμη και αυθεντική σχέση αγάπης ανάμεσα στα αδέρφια. Είναι σαφές ότι συνταγές δεν είναι εύκολο να δοθούν. Καθώς οι σχέσεις είναι πάντα αρκετά σύνθετες και επηρεάζονται από τα περίπλοκες δυναμικές που αναπτύσσονται εντός μιας οικογένειας. Σχετίζονται τόσο με το παρόν, όσο και με το παρελθόν των μελών της.

Ο τωρινός ρόλος του κάθε μέλους μέσα στην οικογένεια (π.χ. προστάτη, «τυράννου», θύματος), η προσωπική ιστορία των γονέων (π.χ. αποβολές, θάνατοι, διαζύγιο), η θέση τους στις δικές τους πατρικές οικογένειες (μοναχοπαίδια, τέκνα πολύτεκνων). Οι συγκυρίες που επικρατούσαν στη ζωή τους τη χρονική περίοδο της γέννησης του κάθε παιδιού (οικονομικές δυσκολίες, ανεργία, ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη). Είναι σημαντικοί παράγοντες, που σε συνδυασμό με την ιδιοσυγκρασία των ίδιων των παιδιών μπορούν να επηρεάσουν έμμεσα και την ποιότητα της αδερφικής σχέσης.

Κάποια από τα μεγαλύτερα παιδιά τείνουν να σκέφτονται ότι ίσως οι γονείς του έκαναν ακόμη ένα μωρό γιατί δεν είναι ευχαριστημένοι από τα ίδια. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι με τον ερχομό του δεύτερου παιδιού, το πρώτο περνάει μία φάση πένθους. Καθώς χάνει την αποκλειστικότητα τόσο σε συναισθηματικά θέματα (την αγάπη των γονιών), όσο και σε πρακτικά (μοιράζεται π.χ. το δωμάτιο του).

Αντίθετα με την κοινή πεποίθηση, όσο πιο μικρό είναι το πρώτο παιδί, τόσο πιο ανέτοιμο είναι να μοιραστεί τους γονείς και ειδικά τη μητέρα του με ένα μικρότερο αδερφάκι.

Συνήθως, στην ηλικία των 3 ετών τα παιδιά είναι σε θέση να αποχωριστούν την μητέρα τους, που αναγκαστικά θα προσκολληθεί στο βρέφος και να διαχειριστούν καλύτερα την νέα αυτή κατάσταση. Σταδιακά, καθώς το μωρό αρχίζει να μεγαλώνει και να επικοινωνεί, τόσο το μεγαλύτερο παιδί αναπτύσσει πιο θετικά συναισθήματα για το μικρό του αδερφάκι. Σε γενικές γραμμές, τα αδέρφια στην πορεία αναπτύσσουν μία σχέση αγάπης. Στη διαδικασία αυτή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο ο χειρισμός των γονιών.

Αδερφάκι 1-2 ετών
Αν το πρώτο σας παιδί είναι ακόμα πολύ μικρό (1-2 ετών), ακόμα κι όταν του ανακοινώσετε τον ερχομό του αδερφού / της αδερφής του. Το πιθανότερο είναι ότι δε θα καταλάβει ακριβώς τι συμβαίνει, μέχρι να το δει με τα μάτια του. Το καλύτερο, λοιπόν, που έχετε να κάνετε όσο είστε έγκυος, είναι να αφήσετε την καθημερινότητά του να κυλά ως έχει και να είστε διαθέσιμη να απαντήσετε σε ό,τι θελήσει να ρωτήσει. Αφήστε το να ακουμπά την κοιλιά σας, να νιώθει τις κινήσεις του μωρού και καλέστε το να χαϊδεύει ή να τραγουδά στην κοιλιά σας.

Μπορείτε, ακόμα, να του κάνετε κάποιες απλές επισημάνσεις, όπως «το μωράκι θα κοιμάται εδώ» ή «το μωράκι θα κάθεται στο παλιό σου κάθισμα, στο αυτοκίνητο». Καθίστε μαζί και κοιτάξτε φωτογραφίες του παιδιού από την γέννησή του και πείτε του ότι έτσι θα είναι και το νέο μωράκι και ότι όλοι θα είστε πολύ χαρούμενοι όταν έρθει.

Ένα παιδί 2 ετών μπορεί να ασχοληθεί σε κάποιον βαθμό και με τις πρακτικές προετοιμασίες για τον ερχομό του αδερφού / της αδερφής του. Μπορείτε, λοιπόν, να ζητήσετε τη γνώμη του για διάφορα θέματα, π.χ. «να πάρουμε αυτό το κρεβατάκι ή το άλλο;» ή «πού λες να βάλουμε αυτό το φωτιστικό;». Επίσης, αφήστε το να παίξει και να ασχοληθεί με πράγματα του νέου μωρού, π.χ. με δώρα που πιθανώς έχετε ήδη λάβει για αυτό. Αφήστε να τα ξετυλίξει και να ασχοληθεί με αυτά.  Έτσι θα νιώσει ότι συμμετέχει ενεργά στην «επιτροπή υποδοχής» του δεύτερου μωρού σας. Μπορεί, βέβαια, να σκεφτεί ότι όλα τα πράγματα του μωρού είναι δικά του. Αλλά στο σημείο αυτό, δε χρειάζεται να το πείσετε ότι δεν είναι. Έτσι κι αλλιώς το νέο σας μωρό δεν πρόκειται να ασχοληθεί μαζί του για πολλούς μήνες.

Αδερφάκι άνω των 3 ετών
Ένα μεγαλύτερο παιδί, π.χ. άνω των 3 ετών, θα έχει οπωσδήποτε περισσότερες απορίες για το νέο μωρό και για την κοιλίτσα σας που όλο και μεγαλώνει. Πιθανώς να μην θέλει να ασχολείται διαρκώς με το αδερφάκι του. Όμως όταν το κάνει καλό είναι να δείχνετε ενδιαφέρον και να του εξηγείτε, π.χ. «το μωράκι τώρα κουνιέται, μάλλον επειδή έφαγε είναι χαρούμενο!». Αλλά και να το ρωτάτε «τι πιστεύεις ότι κάνει τώρα εκεί μέσα;».

Αφήστε το παιδί να ακουμπά την κοιλιά σας. Να της μιλά, να της τραγουδά, και σκεφτείτε αν θα μπορούσε να παραβρεθεί σε κάποιο από τα ραντεβού σας με τον/την γυναικολόγο σας, για να δει το μωρό από τον υπέρηχο. Ωστόσο, δεν χρειάζεται να του λέτε ότι π.χ. δε νιώθετε καλά εξ αιτίας της εγκυμοσύνης. Αν θέλετε να εξηγήσετε γιατί είστε τόσο κουρασμένη μπορείτε να πείτε π.χ. «θέλει πολλή δουλειά να μεγαλώνει μια κοιλίτσα! Μερικές φορές ένιωθα κουρασμένη όταν ήσουν εσύ μέσα στην κοιλίτσα μου!».

Καλό είναι να μιλάτε στο παιδί για το μωρό σαν να πρόκειται για έναν ολοκληρωμένο άνθρωπο, με σκέψεις και συναισθήματα. Μπορείτε, επίσης, να ενημερώσετε το παιδί για το πώς είναι τα μωρά και τι κάνουν, π.χ. «το μωράκι δεν θα μπορεί να παίζει μαζί σου στην αρχή. Αλλά από την άλλη θα μπορούμε να του φιλάμε τα ποδαράκια ή να του κρατάμε το χεράκι! Τις περισσότερες ώρες θα κοιμάται, θα κλαίει και θα θέλει φαγητό. Τα μωράκια κλαίνε μερικές φορές, γιατί μόνο έτσι μπορούν να μας πουν ότι κάτι χρειάζονται».

Το μεγαλύτερο αδερφάκι
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, και με το μεγαλύτερο παιδί μπορείτε να «χαζέψετε» μαζί τα μωρουδιακά του άλμπουμ, για να δει πώς ήταν και εκείνο ως μωρό. Να του πείτε ιστορίες από όταν ήταν νεογέννητο και πόσο χαρούμενη ήσασταν όταν γεννήσατε!  Έτσι, θα καταλάβει ότι κάποτε ήταν και αυτό το μωρό που είχε την προσοχή και τον θαυμασμό όλων.

Αν το παιδί είναι άνω των 5 ετών, και μόνο εφόσον το επιθυμεί, μπορείτε να φτιάξετε μαζί ένα ημερολόγιο, στο οποίο θα περιγράφετε την πρόοδο της εγκυμοσύνης σας ή θα κολλάτε φωτογραφίες σας, με σχόλια. Π.χ. «το μωρό κλώτσησε!». Ακόμα, ένα μεγαλύτερο παιδί μπορεί να ενθουσιαστεί με ένα βιβλίο με φωτογραφίες που να δείχνει πως μεγαλώνει το μωρό μέσα στη μήτρα, και τι αλλαγές συμβαίνουν κάθε εβδομάδα!

Το μεγαλύτερο παιδί μπορεί να βοηθήσει πιο ενεργά με την προετοιμασία του δωματίου του μικρού αδερφού ή της μικρής αδερφής. Να τακτοποιήσει στο συρτάρι τα ρουχαλάκια του μωρού, να ασχοληθεί με τα παιχνίδια του μωρού και να τα βάλει μετά όπου εκείνο νομίζει καλύτερα. Μπορείτε, επίσης, να το ρωτήσετε αν θα ήθελε να δώσει κάποια από τα παλιά του παιχνίδια στο νέο μωράκι.

Τι να πείτε στο μεγάλο παιδί για το αδερφάκι που θα έρθει

Πριν από τη γέννα:

• Προετοιμάστε το έδαφος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης για να συζητήσετε με το μεγάλο παιδί για τις επικείμενες αλλαγές. Προσπαθήσετε να μην κατευθύνετε τη συζήτηση, κάνετε ανοιχτές ερωτήσεις στο παιδί ώστε να μπορέσει να σας εκφράσει ελεύθερα τις ανησυχίες του. Χωρίς να νιώθει υποχρεωμένο να σας ευχαριστήσει με τα λόγια του. Ενδέχεται να χρειαστεί να επανέλθετε σε αυτές τις συζητήσεις ή το παιδί να μην θέλει να συζητήσει την ώρα που εσείς θα το προτείνετε και να επαναφέρει από μόνο του το θέμα κάποια άλλη στιγμή.
• Μιλήστε του για τα πλεονεκτήματα της αδερφικής σχέσης, χωρίς όμως να την εξιδανικεύετε και διευκρινίζοντας ότι θα χρειαστεί λίγος χρόνος μέχρι να μεγαλώσει το μικρό αδερφάκι.Για να μπορέσει να εισπράξει τα πλεονεκτήματα αυτά. Καλό είναι να μην δημιουργείται η προσδοκία ότι το νέο αδερφάκι θα είναι ευθύς εξαρχής ένας ικανός σύντροφος για παιχνίδι.
• Λύστε τις απορίες που μπορεί να έχει σε σχέση με τις πρακτικές αλλαγές που θα επέλθουν στη ζωή του.