O πατέρας, μέσω της αλληλεπίδρασής του με το παιδί και μέσω της εμπλοκής του στη ζωή του, διαδραματίζει ένα μοναδικό και κρίσιμο ρόλο στην ψυχική υγεία και στην προσωπικότητα του παιδιού σε όλα τα στάδια ανάπτυξής του.
Η εμπλοκή του πατέρα ξεκινά ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης της γυναίκας. H συναισθηματική υποστήριξη του πατέρα στη μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τους πρώτους μήνες και μετά τη γέννηση του παιδιού, παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση θετικών σχέσεων μεταξύ του ζευγαριού και κατ’ επέκταση μεταξύ γονέων και παιδιού.
O ρόλος του πατέρα νοείται σαν το πρόσωπο που θα «κόψει» τον ψυχολογικό ομφάλιο λώρο που συνδέει τη μητέρα με το παιδί.
Είναι ο «τρίτος» στην δυαδική σχέση, αυτός που θα γνωρίσει τον κόσμο στο παιδί και θα του «υπενθυμίζει» ότι «η μαμά δεν είναι μόνο δική σου άλλα έχει και άλλους ρόλους». Με λίγα λόγια ο ρόλος του καθορίζει την επάρκεια του μητρικού ρόλου.
Στην βρεφική ηλικία ο πατέρας χρειάζεται να προστατεύσει και να αποδεχτεί τη σχέση μητέρας- βρέφους. Σιγά-σιγά με τη δική του παρουσία στο πλάι της γυναίκας του πλέον να αρχίσουν οι πρώτες ανεξαρτητοποιήσεις του βρέφους από την τόσο απαραίτητη προσκολλητική σχέση με τη μητέρα, ώστε αυτή η σχέση να μην φτάσει στο όριο της παθολογίας και έτσι να δημιουργηθούν ψυχολογικά προβλήματα και να εκδηλωθούν στο άτομο σαν ενήλικας πλέον.
Η ασχολία του πατέρα με το παιδί του δίνει την ευκαιρία να ξαναδοκιμάσει ο ίδιος κάποιες χαρές από τη δική του παιδική ζωή: Τη χαρά του παιχνιδιού, μια δυσκολία που ξεπεράστηκε σωστά, μια επιτυχία ή αποτυχία.
Η ποιότητα της σχέσης των δύο συζύγων σχετίζεται με την ποιότητα της σχέσης μητέρας – παιδιού αλλά και πατέρα – παιδιού.
Στη σχολική ηλικία η πατρική εμπλοκή είναι o κρίσιμος παράγοντας που θα καθορίσει την εμπιστοσύνη του παιδιού στον εαυτό του και την ικανότητά του να ανταποκρίνεται στις νέες προκλήσεις.
Στην εφηβεία, ο πατέρας μπορεί επίσης να παίξει διαμεσολαβητικό ρόλο σε δυσκολίες που ενδεχομένως προκύπτουν ανάμεσα στον έφηβο και τη μητέρα. Επίσης, μπορεί να διευκολύνει στα προβλήματα συμπεριφοράς του έφηβου παιδιού του. Ιδιαίτερα για τα έφηβα αγόρια, ο πατέρας λειτουργεί ως ισχυρό πρότυπο και έχει άμεση επιρροή στη συμπεριφορά, στην προσωπικότητα, στις επιλογές και στις συνήθειές τους.
Η παρουσία του πατέρα είναι απαραίτητη για τη σεξουαλική ταυτοποίηση, την πνευματική εξέλιξη, την ωρίμανση της προσωπικότητας και των αγοριών και των κοριτσιών.
Η εικόνα του ‘άνδρα’ μέσα στο σπίτι θα αποτελέσει τον πρώτο σύντροφο των αγοριών. Ο γιος διδάσκεται πώς να γίνει πατέρας από τον ίδιο του τον πατέρα. Γνωρίζει τις σχέσεις του πατέρα του με τα άλλα αδέρφια του και παρακολουθεί προσεκτικά τον τρόπο που αντιδρά ο πατέρας απέναντι στον ίδιο.
Το κορίτσι μαθαίνει πώς είναι ο άνδρας και πώς συμπεριφέρεται ο πατέρας. Παράλληλα, οι σχέσεις του πατέρα με την μητέρα προσφέρουν στα παιδιά την ευκαιρία να παρατηρούν όλες τις πλευρές της συμπεριφοράς τους σαν συζύγων. Ειδικά για το αγόρι ο πατέρας αποτελεί το πρότυπο που σαν μικρός το μιμείται και σαν μεγάλος θέλει να ταυτιστεί μαζί του.
Κανείς από τους δύο γονείς δεν μπορεί να αναπληρώσει τα καθήκοντα του άλλου. Το περιεχόμενο του ρόλου τους είναι ξεχωριστό και απαραίτητο για την ανάπτυξη του παιδιού. Η πατρότητα είναι το ίδιο ευχάριστη και απαραίτητη στο παιδί με τη μητρότητα.
Οι πατέρες και οι μητέρες συμβάλουν στη νοητική ανάπτυξη του βρέφους αλλά με διαφορετικό τρόπο:
Ο πατέρας με τις φυσικές του ικανότητες σαν συμπαίκτης στο παιχνίδι με το παιδί και η μητέρα με τις ειδικές της ικανότητες να του κουβεντιάζει και να το διδάσκει.
Οι πατέρες μιλούν λιγότερο αλλά παίζουν με απότομες αλλαγές της έντασης κυρίως «σωματικά», ζωηρά παιχνίδια, παρά διδακτικά ή διανοητικά ή με αντικείμενα ή με ομιλία όπως της μητέρας. Στο παιχνίδι με τον πατέρα, το παιδί εξερευνά, γνωρίζει, αποδέχεται τα όρια του και αποκτά τον έλεγχο της πραγματικότητας του. Αποκτώντας όμως τον έλεγχο της πραγματικότητας του, το παιδί κερδίζει σε αυτογνωσία και αυτοεκτίμηση. Πέρα από το παιχνίδι, καθοριστική είναι η συμβολή του πατέρα (αν η μητέρα τον αφήσει!!!) στις προσπάθειες που κάνει, νωρίτερα από τη μητέρα, για να γίνει το παιδί του ανεξάρτητο (να τρώει, να λούζεται και να κοιμάται μόνο, να κόβει με το μαχαίρι κ.ο.κ.).
Αυτά αφορούν στα αγόρια. Στα κορίτσια οι πατέρες επιδρούν με το λόγο και τη στοργή τους και όχι τόσο με το παιχνίδι! Οι πατέρες επηρεάζουν τα κορίτσια τους έμμεσα, μέσα από τη σχέση τους με τις γυναίκες τους και άμεσα με τις προσδοκίες που δείχνουν να έχουν από αυτά.
Η πατρική αποστέρηση είναι δηλαδή εξίσου σημαντική όπως και η μητρική αποστέρηση;
Για την υγιή ψυχοσωματική εξέλιξη των παιδιών χρειάζεται και η πατρική και η μητρική φροντίδα. Σε κάθε στάδιο εξέλιξης του παιδιού στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, το παιδί χρειάζεται όχι μόνο τη μητέρα αλλά και τον πατέρα ως αντικείμενο αγάπης, ασφάλειας, σύνδεσης με τον εξωτερικό κόσμο και την αρχή της πραγματικότητας, ως μορφή ταυτοποίησης ή ακόμα και ως μορφή την οποία μπορεί να αμφισβητήσει…
Μαρία Γιαννοπούλου
Ιδρυτικό Μέλος allaboutparents.gr | Positive Parenting
Ψυχολόγος ΑΠΘ, MSc
Ειδικευμένη στην Ψυχοθεραπεία Gestalt
PgD Παιδοψυχολογία Παιδιού & Εφήβου
Τηλ: 6942217440, Ευρυτανίας 13, Αμπελόκηποι
email: maria.giannopulu@gmail.com
