Οι δυσκολίες στην επικοινωνία και το λόγο που μπορεί να παρουσιάζει ένα παιδί είναι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που ανησυχεί τους γονείς και γι’ αυτό το λόγο απευθύνονται στους ειδικούς.

Η ανάπτυξη της επικοινωνίας έρχεται σε όλα τα παιδιά που έχουν κατακτήσει τις εξής ικανότητες του λόγου:

  • την πραγματολογία: η ικανότητα χρήσης του λόγου με σκοπό την επικοινωνία
  • τη σημασιολογία: η ικανότητα κατανόησης και δημιουργίας ενός νοήματος
  • τη φωνολογία: η ικανότητα χρήσης των ήχων της γλώσσας
  • το συντακτικό: η ικανότητα χρήσης των κανόνων της γραμματικής.

Ωστόσο, στα παιδιά με αυτισμό η ανάπτυξη της επικοινωνίας εμποδίζεται στα διάφορα αναπτυξιακά στάδια ανάλογα με το βαθμό των ελλειμμάτων της διαταραχής και της νοητικής τους ικανότητας. Επειδή όμως η διαταραχή αυτή σχετίζεται με την απόκλιση του ατόμου από την κατάλληλη κοινωνική και επικοινωνιακή συμπεριφορά, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως τα άτομα με αυτισμό δε μοιάζουν μεταξύ τους παρά μόνο σε βασικά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά που αφορούν την κοινωνική αλληλεπίδραση, την επικοινωνία, τη σκέψη και τα ενδιαφέροντά τους.

Έτσι, μπορεί να υπάρχουν παιδιά με αυτισμό που δε μιλούν και δεν κατανοούν γιατί πρέπει να επικοινωνήσουν, παιδιά με αυτισμό που επικοινωνούν για τις βασικές τους ανάγκες λεκτικά με περιορισμένο λόγο ή ηχολαλία, αλλά και παιδιά με αυτισμό που τα καταφέρνουν πολύ καλά με τις λεκτικές και τις ακαδημαϊκές δεξιότητες, χωρίς όμως να μπορούν να κατανοήσουν υπονοούμενα, χιούμορ και να συμμετέχουν σε μία συζήτηση.

Η έννοια της επικοινωνίας δεν αφορά μόνο την εξυπηρέτηση των αναγκών, αλλά σχετίζεται με την κοινωνική επικοινωνία, κάτι που είναι δύσκολο να αναπτυχθεί στα παιδιά με αυτισμό. Η κοινωνική επικοινωνία έχει να κάνει με την αλλαγή της συμπεριφοράς των άλλων ανθρώπων σε νοητικό επίπεδο, καθώς και με την κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων.

Με λίγα λόγια αυτό που δυσκολεύει τα άτομα με αυτισμό είναι η κατανόηση της λειτουργίας της κοινωνίας μας εξαιτίας των γνωστικών δυσκολιών στην επεξεργασία των πληροφοριών που λαμβάνουν από το περιβάλλον.

Πώς μπορούμε όμως να τους βοηθήσουμε; Εκπαιδεύοντάς τους στις κοινωνικές δεξιότητες και στην κοινωνική επικοινωνία. Για κάποια παιδιά με αυτισμό η βελτίωση των δεξιοτήτων επικοινωνίας γίνεται μέσω εναλλακτικών συστημάτων επικοινωνίας, όπως με τη χρήση εικόνων ή συμβόλων. Για άλλα παιδιά με αυτισμό γίνεται μέσω εξατομικευμένης Λογοθεραπευτικής παρέμβασης ή για άλλα γίνεται εκπαίδευση στη χρήση του λόγου μέσα στην καθημερινότητα. Σε όλες τις περιπτώσεις είναι σημαντική η συμμετοχή της οικογένειας και του σχολείου καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Γράφει η Χατζησάββα Εριφύλη,
Λογοθεραπεύτρια – Ειδική Παιδαγωγός, MSc

Πηγές:
Shopler, E. & Mesibov, G. (1985): Communication problems in Autism. New York Pienum Press.
Βογινδρούκας, Ι.: Ενδυνάμωση και υποστήριξη ομάδων οικογενειών ατόμων με αυτισμό – Δυσκολίες στην επικοινωνία. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ΙΙ ΕΠΕΑΕΚ. Σύλλογος γονέων κηδ. και φίλων αυτιστικών ατόμων Ν. Λάρισας.