Οι νάρκισσοι γονείς και οι επιπτώσεις στα παιδιά τους

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Υγεία

Περιγραφή

Οι νάρκισσοι γονείς, εξ ορισμού, δίνουν συνειδητά ή ασυνείδητα προτεραιότητα στις δικές τους ανάγκες, έναντι των αναγκών των παιδιών τους. Υπονομεύουν τα παιδιά με μη ρεαλιστικές προσδοκίες, γνωστικές διαστρεβλώσεις, παραβιάσεις ορίων, έντονη κριτική και τα διαχειρίζονται με τρόπους που είναι ικανοί να προκαλέσουν έντονα συναισθήματα ντροπής και ανεπάρκειας.

Καλλιεργείται έτσι η αίσθηση στα παιδιά, ότι δεν πρέπει να έχουν ανάγκες, χρειάζεται να είναι παντοδύναμα και «τέλεια».

Τα παιδιά στις ναρκισσιστικές οικογένειες τείνουν να παίρνουν ρόλο αποδιοπομπαίου τράγου, κουβαλώνας συχνά το βάρος του θυμού, της οργής και της αρνητικότητας των νάρκισσων γονέων. Αλλά ακόμα και τα παιδιά που συνήθως αντιμετωπίζονται στις οικογένειες αυτές με εύνοια, είναι επίσης πιθανό να εσωτερικεύουν την ανασφαλή και υπό όρους αποδοχή των γονιών τους. 

Έτσι, όλοι στην οικογένεια γίνονται υπερευαίσθητοι στις υπερβολικές συναισθηματικές απαιτήσεις και στις αντιδράσεις του κυρίαρχου νάρκισσου. Αποτέλεσμα αυτού είναι να περιστρέφονται τα υπόλοιπα μέλη σε μία τροχιά γύρω από αυτόν, με σκοπό είτε να κερδίσουν την εύνοια του, είτε να αποφύγουν τις επιθέσεις και τον θυμό του.

Προσοχή! Όλα τα παραπάνω δεν είναι απαραίτητα εκφάνσεις που εμπεριέχουν βίαιες σωματικά ή εμφανώς λεκτικά εκφάνσεις. Μπορεί αυτές να εκφράζονται τόσο έμμεσα, που ακόμα και οι ίδιοι οι συμμετέχοντες στις οικογενειακές δυναμικές, να μην τις αντιλαμβάνονται, τουλάχιστον σε συνειδητό επίπεδο. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση τiς αισθάνονται βαθιά μέσα τους.

Ακόμα πιο περίπλοκο συναισθηματικά γίνεται όταν οι γονείς αυτοί στέλνουν διπλά μηνύματα, λέγοντας εκφράσεις όπως: «όλα γίνονται για το καλό σου», «στο λέω γιατί σε αγαπώ», «τα λέω γιατί νοιάζομαι για σένα», «στην οικογένειά μας είμαστε δυνατοί, δες εμένα» κτλ.  Ως εκ τούτου, το παιδί μπερδεύεται, νιώθει ενοχές για αυτά που αισθάνεται, κατηγορεί τον εαυτό του και περιορίζει την έκφρασή του.

Εσωτερίκευση ψυχικά ολέθριων μηνυμάτων
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα τέτοιο τραυματικό περιβάλλον, συχνά, αναπτύσσουν κοινωνικό άγχος και άγχος επίδοσης. Η έκφραση των αγχωδών αυτών εκδηλώσεων μπορεί να περιλαμβάνει ευερεθιστότητα, χρόνια αμφιβολία για τον εαυτό και αυτοαμφισβήτηση, δυσκολία εμπιστoσύνης στις ανθρώπινες σχέσεις και υπερβολικό φόβο επίκρισης.

Αυτά τα παιδιά εσωτερικεύουν τα ακόλουθα μηνύματα:

• Δεν είναι ασφαλές να είναι κανείς ευάλωτος.
• Η ελεύθερη έκφραση του εαυτού πρέπει να καταπιέζεται.
• Η σκληρή κριτική είναι πάντοτε και παντού παρούσα.
• Η αυταξία προσδιορίζεται από τις επιδόσεις μου.
• Αν κάποιος με προσέξει, μπορεί να ταπεινωθώ.
• Είναι επικίνδυνο να ανταγωνίζεται τον μπαμπά ή τη μαμά.
• Είναι επικίνδυνο να ανταγωνίζεται κανείς με ένα παιδί που του έχουν αδυναμία και του δίνουν οι άλλοι τα εύσημα.
• Το φταίξιμο μου στις περισσότερες καταστάσεις είναι αναπόφευκτο.

Οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις στα παιδιά
Τα παιδιά που έχουν αυτές τις πεποιθήσεις μπορεί να υποφέρουν από κρίσεις πανικού, ψυχοσωματικά συμπτώματα, θέματα υγείας ή ίσως γίνονται αποφευκτικά ή φοβικά σε σχέση με κοινωνικές δραστηριότητες. Είναι πιθανό ως μαθητές να φοβούνται να μιλήσουν στην τάξη, να αποσύρονται από ομάδες και να αποφεύγουν δραστηριότητες που βασίζονται στις επιδόσεις και τα αποτελέσματα, όπως ο αθλητισμός.

Αποτέλεσμα αυτού μπορεί να είναι η κοινωνική απομόνωση και η παραίτηση από προσπάθειες κάθε είδους.

Οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις στους ενήλικες
Στην ενήλικη ζωή, οι ανασφάλειες και η αποφυγή ως αμυντικός οργανισμός μπορεί να κάνουν το άτομο να αποφεύγει κάθε είδους πρόκληση που εμπεριέχει ρίσκο, ή ακόμα να σαμποτάρει με διάφορους συνειδητούς ή ασυνείδητους τρόπους τον εαυτό του. Μπορεί να αρνείται εκπαιδευτικές επιλογές, κοινωνικές εκδηλώσεις, θέσεις εργασίας, εξέλιξη στη σταδιοδρομία του, ρόλους ηγεσίας και ευκαιρίες δικτύωσης. Σκοπός του είναι να απομακρύνει τον εαυτό του από την παραμικρή πιθανότητα να γίνει αντικείμενο σχολιασμού, κριτικής ή εξευτελισμού, που έχει συνηθίσει να δέχεται ή που φοβάται ότι αξίζει.

Ταξιδεύοντας ψυχοθεραπευτικά με ενήλικες θεραπευόμενους στα παιδικά τους χρόνια, συχνά εντοπίζουμε εκεί τις ρίζες του κοινωνικού άγχους, τους άγχους επίδοσης, των κρίσεων πανικού, των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, της σωματοποίησης, διατροφικών διαταραχών κ.α. Παρατηρούμε, πολλές φορές, εξουθενωμένες πτυχές των ατόμων που έχουν μεγαλώσει με γονείς νάρκισσους ή με άλλες διαταραχές προσωπικότητας ή με σχετική συμπτωματολογία. Επίσης, συχνά εντοπίζουμε ένα είδος μετατραυματικού στρες, ως αποτέλεσμα των εμπειριών τους.

Συστηματικά στην κλινική πράξη, παρατηρούμε ότι τα ψυχικά τραυματισμένα από νάρκισσους γονείς άτομα, δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν και να αποδόσουν τις αιτίες των φόβων τους, με αποτέλεσμα η αυτοεκτίμηση τους να πλήττεται περαιτέρω, μεγιστοποιώντας συναισθήματα άγχους και ντροπής. Ακόμη κι όταν εντοπίσουν και αναγνωρίσουν τις δυσλειτουργικές δυναμικές στις οποίες μεγάλωσαν, ως ενήλικες, συνήθως δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν το άγχος τους ως συνέπεια του τραύματος του. Αντί αυτού, κατηγορούν τον εαυτό τους για το πρόβλημα. Πολλοί, στρέφονται σε ψυχαναγκαστικές και εθιστικές συμπεριφορές, ως διέξοδο αυτορρύθμισης, παρηγοριάς και γαλήνευσης του εαυτού, αποσχίζοντας τον εαυτό τους από τα οδυνηρά συναισθήματα.

Πώς μπορεί να διαχειριστεί κανείς το κοινωνικό άγχος & το άγχος επίδοσης;
Όπως με οποιαδήποτε αρνητική εμπειρία, η «αποκατάσταση της ζημιάς», αφού πρώτα αναγνωριστεί, κατανοηθεί και αναλυθεί επαρκώς, πρέπει να περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενη έκθεση σε επανορθωτικές εμπειρίες. Σημαντική είναι επίσης η εκμάθηση δεξιοτήτων διαχείρισης του άγχους, οι οποίες θα σαμποτάρουν τον φαύλο κύκλο των αυτοκαταστροφικών και ηττοπαθών μοτίβων.

Στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν:

1.Έκθεση και διαχείριση καταστάσεων χαμηλού κινδύνου
Αναζητήστε ευκαιρίες για να ασκήσετε τις κοινωνικές δεξιότητες ή τις αντιλήψεις περί επίδοσης, σε σχετικά μη απειλητικές συνθήκες, χαμηλού κινδύνου, όπως με φίλους και πολύ μικρές ομάδες. Αυτό ίσως συμβάλει στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων σας, αυξάνοντας την εμπιστοσύνη σας στον εαυτό. Ίσως, επίσης, καταφέρετε σε αυτά τα πλαίσια να βιώσετε επανορθωτικές εμπειρίες.

2.Απενεργοποιήστε την υπερευαισθησία σας στο τραύμα
Βρείτε τεχνικές που σας ταιριάζουν για να απενεργοποιήσετε την βαθιά ριζωμένη ευερεθιστότητά σας μπροστά σε ό,τι θυμίζει το τραύμα, η οποία τείνει να ενισχύει τα συναισθήματα φόβου και ανεπάρκειας  που μπορούν να σας καθηλώνουν. Η διαφραγματική αναπνοή, ο διαλογισμός, οι mindfulness πρακτικές και η σωματική άσκηση, μπορεί να είναι αποτελεσματικοί τρόποι για τη διαχείριση των μεταβολών της διάθεσης, της υπερβολικής επαγρύπνησης και του πανικού.

3.Συνδεθείτε με τα συναισθήματά σας
Το να μεγαλώνει κανείς με νάρκισσους γονείς οδηγεί σε συναισθηματική απορρύθμιση και αποξένωση από τα συναισθήματα του. Η επανασύνδεση με τα συναισθήματά μας και η οικοδόμηση συναισθηματικής παιδείας μέσω πρακτικών αυτογνωσίας είναι ζωτικής σημασίας. Η αυτογνωσία βοηθά να απενοχοποιήσουμε τα συναισθήματά μας, επιτρέποντάς μας να συμμαχούμε μαζί τους και όχι να στεκόμαστε απέναντί τους.  

Η αυτογνωσία μπορεί να δουλευτεί διαμέσου διαφόρων πρακτικών. Το ζήτημα είναι να βρει ο καθένας αυτές που του ταιριάζουν, την εκάστοτε χρονική στιγμή. Μερικοί τρόποι είναι:

• Καταγραφή ημερολογίου
• Βιβλία αυτογνωσίας
• Συνομιλίες που εμπεριέχουν καθρέπτισμα από φίλους
• Ενασχόληση με διάφορες μορφές τέχνης ή άλλες μορφές έκφρασης
• Ψυχοθεραπεία σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο κ.α.

4.Καλλιεργήστε την εναρμόνιση
Ένα από τα πιο θεμελιώδη βιώματα των παιδιών με νάρκισσους γονείς είναι η αποστέρηση του εναρμονισμένου καθρεπτίσματος και της ενσυναισθητικής αναγνώρισης και επικύρωσης του εαυτού τους. Η ανασφαλής προσκόλληση και οι συνεχιζόμενες διακοπές στον δεσμό, αποτελούν τη ρίζα του ναρκισσιστικού αναπτυξιακού τραύματος και αποτελούν τις κύριες αιτίες του κοινωνικού άγχους.

Η εύρεση της ενσυναισθητικής εναρμόνισης αλλού, όπως σε έμπιστους συγγενείς, σε φίλους, στα ζώα και στη φύση, οι εμπειρίες σε ομάδες και σε συνεργασίες και οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις, όπως η μουσική, ο χορός και το θέατρο, μπορούν να προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες. Αυτές, αφορούν την ανάπτυξη συνδέσεων, εμπιστοσύνης, αυτοπεποίθησης και συναισθηματικής ρύθμισης, που ανακουφίζουν το άγχος και άλλες εξουθενωτικές διαστάσεις του περιπλεγμένου τραύματος. 

Και μην ξεχνάτε ότι σε αυτόν τον δρόμο δε χρειάζεται να είστε μόνοι. Μη διστάσετε να ζητάτε βοήθεια!